Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Bilans cieplny Ziemi
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
III. Dynamika procesów atmosferycznych: pionowa budowa atmosfery, zjawiska i procesy w atmosferze, przestrzenne zróżnicowanie elementów klimatu, strefy klimatyczne i typy klimatów.
Uczeń:
1) wykazuje związek między budową atmosfery a zjawiskami i procesami meteorologicznymi.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia pojęcie bilansu cieplnego Ziemi,
wyjaśnia, na czym polega bilans cieplny Ziemi,
ocenia saldo bilansu cieplnego Ziemi.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: miniwykład, dyskusja, plakaty/mapa myśli
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e materiał, mapa fizyczna świata, arkusze papieru, pisaki, guma mocująca, podręcznik
Materiały pomocnicze
Kożuchowski K. (red.), Meteorologia i klimatologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.
Woś A., Meteorologia dla geografów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli, od czego zależy zróżnicowanie temperatury powietrza na Ziemi.
Nauczyciel przypomina uczniom, że głównym czynnikiem jest ilość promieniowania słonecznego, które Ziemia jest w stanie zatrzymać – nauczyciel nawiązuje do pojęć promieniowania padającego i odbitego oraz bilansu cieplnego (miniwykład).
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału – wyszukują definicję bilansu cieplnego Ziemi i analizują jego składowe. Następuje krótka dyskusja na temat: od czego zależy bilans cieplny Ziemi, czy i kiedy może być dodatni lub ujemny?
Nauczyciel dzieli klasę na kilka grup – każda ma za zadanie opracowanie wpływu danego czynnika na bilans cieplny (np. wpływ zachmurzenia na bilans cieplny; wpływ ekspozycji i nachylenia stoków na bilans cieplny itp.). Uczniowie w zespołach oglądają film edukacyjny i sporządzają notatkę. Nauczyciel zwraca uwagę, że następnie liderzy grup mają za zadanie podyktować wyniki swojej pracy reszcie zespołów, więc grupa powinna przemyśleć, jak w klarowny sposób przekazać zdobytą wiedzę.
Liderzy grup prezentują na forum klasy wyniki pracy w grupach. W trakcie prezentacji uczniowie wykonują notatki w zeszytach.
Następnie nauczyciel prosi o wykonanie polecenia 1 do filmu edukacyjnego („Scharakteryzuj główne składowe bilansu cieplnego Ziemi”). Uczniowie w tych samych grupach analizują grafikę z bloku tekstowego i opis składowych bilansu cieplnego Ziemi, a następnie wspólnie wyciągają wnioski – dyskusja na forum klasy.
Nauczyciel podkreśla znaczenie albedo, podając różne przykłady zależności albedo od rodzaju powierzchni.
Nauczyciel podsumowuje zebrane informacje.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału.
Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału (np. 1–7), po czym nauczyciel omawia ich wyniki. Pyta o ewentualne trudności i o to, co było nową wiedzą dla uczniów. Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.
Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas zajęć.
Praca domowa
Wykonaj ćwiczenie 8. z e‑materiału.
Praca dla chętnych: Korzystając z definicji albedo, wyjaśnij, dlaczego latem, podczas upałów, chętniej zakładamy białe ubrania, a zimą (kiedy jest mróz) wolimy ciemniejsze ubiory.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny oraz grafiki z e‑materiału mogą być wykorzystane przy omawianiu czynników klimatotwórczych decydujących o zróżnicowaniu temperatury powietrza/klimatu na Ziemi (zakres podstawowy: III. 1, III. 2) oraz na lekcji powtórzeniowej z działu „Dynamika procesów atmosferycznych” (zakres rozszerzony: III).