Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Powstanie listopadowe

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia przyczyny i okoliczności wybuchu powstania listopadowego;

• charakteryzuje władze państwa powstańczego;

• przedstawia najważniejszych dowódców powstańczych;

• opisuje przebieg powstania i wymienia najważniejsze bitwy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu.

2. Prowadzący poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Będą to obowiązujące ich kryteria sukcesu. Jedna osoba może zapisywać pytania na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel poleca, aby uczniowie odliczyli do ośmiu, a następnie utworzyli grupy zgodnie z przypisanymi numerami. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupy 1 i 5 – Noc listopadowa,

• grupy 2 i 6 – Powstańcze państwo,

• grupy 3 i 7 – Wojna z Cesarstwem Rosyjskim,

• grupy 4 i 8 – Powstanie listopadowe na Litwie i Rusi.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z pierwszym multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z mapą interaktywną, a następnie w parach przygotowują odpowiedź do polecenia 1: „Opisz, jakie znaczenie dla losów powstania listopadowego miała bitwa pod Olszynką Grochowską”. Dyskutują, a następnie wybrana osoba przedstawia wnioski. Pozostali uczniowie mogą odnosić się do tej wypowiedzi. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 3: omawiają strategie walki powstańczej.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie podsumowują swoją wiedzę z wykorzystaniem mapy myśli. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wrócili do grup, w których pracowali na początku zajęć. Każda grupa na środku kartki A4 wpisuje główne hasło „Powstanie listopadowe” i rysuje gałęzie mapy. Powinny rozchodzić się promieniście i rozdzielać na kolejne gałęzie. Słowa, które zostaną umieszczone nad gałęziami, powinny być słowami kluczami, wyrażającymi istotę myśli lub zagadnienia. Ważne, aby cała mapa zmieściła się na jednej stronie. Po wykonaniu pracy, w zależności od liczebności klasy i czasu, nauczyciel prosi o omówienie mapy myśli przedstawicieli wybranych lub wszystkich grup.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z filmami z sekcji „Film + Sprawdź się”, a następnie wykonaj dołączone do nich polecenia.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Kraków 1987.

H. Kocój, Od Konstytucji 3 maja i insurekcji kościuszkowskiej do powstania listopadowego, t. 2, Oświęcim 2017.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.