Autor: Alicja Kasińska

Przedmiot: biologia

Temat: Transport gazów oddechowych w organizmie człowieka

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa nośniki tlenu i dwutlenku węgla w organizmie człowieka;

• wykazuje związek budowy hemoglobiny z rolą transportową gazów oddechowych;

• opisuje mechanizm transportu gazów oddechowych między erytrocytami, osoczem i komórkami ciała w płucach i tkankach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa;

• analiza tekstu źródłowego;

• quiz;

• opracowanie schematu.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• grafika interaktywna;

• ćwiczenia interaktywne;

• arkusze papieru, pisaki.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel zadaje pytania kluczowe:

   • Jaką rolę pełni tlen w organizmie człowieka?

   • Ile tlenu potrzebuje nasz organizm?

   • Jaki gaz powstaje w procesie oddychania?

2. Uczniowie wspólnie zastanawiają się nad odpowiedzią na pytania. Na zakończenie rozmowy czytają wstęp do e‑materiału jako wprowadzenie do tematu lekcji.

3. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie celów i wspólne sformułowanie tematu lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” e‑materiału. Następnie, pracując w parach, wykonują polecenia:

   • Określ, w jakiej postaci transportowane są tlen i dwutlenek węgla w organizmie.

   • Opisz przystosowania budowy hemoglobiny do transportu tlenu i dwutlenku węgla (ćwiczenie nr 5 w e‑materiale).

2. Chętni uczniowie prezentują swoje odpowiedzi.

3. Uczniowie, korzystając z e‑materiału, zapoznają się z przebiegiem procesu wiązania się tlenu z hemoglobiną oraz analizują tekst i wykres „Krzywa dysocjacji hemoglobiny”.

4. Uczniowie rozmawiają zainspirowani pytaniem aktywizującym: „Zastanów się i określ miejsca w organizmie człowieka, w których procentowe wysycenie hemoglobiny tlenem we krwi jest najniższe. Jak sądzisz, jakie stężenie dwutlenku węgla jest dla nich charakterystyczne?”. Wymieniają przykłady narządów i tkanek o niskim wysyceniu tlenem i dużej zawartości dwutlenku węgla, poddając swoje odpowiedzi ocenie koleżeńskiej.

5. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe zespoły. Prosi uczniów o przeanalizowanie ilustracji z sekcji „Przeczytaj” e‑materiału „Mechanizm transportu gazów oddechowych we krwi”. Każdy zespół opracowuje jedno z dwóch zagadnień:

   • I zagadnienie: transport dwutlenku węgla z komórek do krwi;

   • II zagadnienie: transport dwutlenku węgla z krwi do płuc.

6. Po opracowaniu zagadnień nauczyciel tworzy nowe grupy i miesza uczniów tak, aby w każdej z nowych grup było przynajmniej dwóch przedstawicieli z pierwotnej grupy. Uczniowie w nowych zespołach wykonują wspólny schemat dotyczący form transportu dwutlenku węgla.

7. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem wykonywanego zadania. Wyjaśnia wątpliwości uczniów.

8. Na zakończenie nauczyciel w formie krótkiego quizu wyświetla na ekranie pojęcia związane z transportem gazów oddechowych i prosi uczniów o ich wyjaśnienie: oksyhemoglobina, karbaminohemoglobina, hemoglobina, karboksyhemoglobina.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują polecenia nr 1 i 2 do grafiki interaktywnej.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 7 i 8. Odpowiedzi omawiają z nauczycielem.

3. Na zakończenie zajęć uczniowie formułują dokończenia zdania: „Po dzisiejszej lekcji chcę zapamiętać…”.

4. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia od 1 do 4 oraz polecenie nr 3 zawarte w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafika interaktywna może zostać wykorzystana w fazie podsumowującej lekcji. Ostatnie polecenie można zaproponować uczniom zainteresowanym do wykonania w domu i zaprezentowania na kolejnej lekcji.

Grafika może być również użyta podczas lekcji:

• 421. Czynniki wpływające na aktywność układu oddechowego człowieka;

• 422. Mechanizm wentylacji płuc człowieka;

• 424. Regulacja akcji oddechowej u człowieka.