Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Literacki skandal, czyli o Wiośnie Juliana Tuwima

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• interpretuje wiersz Juliana Tuwima Wiosna,

• objaśnia, dlaczego utwór Tuwima wywołał skandal,

• określa funkcję ironii i groteski w wierszu Wiosna.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• odwrócona klasa;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów, by przygotowali na lekcję wiersze, których tematem jest wiosna. Podpowiada, że pomocna może być w tej kwestii mapa myśli zawarta w e‑materiale. Poleca także, by uczestnicy zajęć zapoznali się z blokiem tekstowym e‑materiału.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący rozpoczyna lekcję od rozdania uczniom wydrukowanego cytatu:
   „Grupa przyjaciół ogłaszająca w »Pro Arte et Studio« swój list otwarty nie szczędziła […] wyrzutów redakcji czasopisma, która zdecydowała się wydrukować wiersz Tuwima, miast zamknąć przed nim – jak czytamy – »chram [świątynię] sztuki i z wilczym biletem wyprawić w świat«. Redakcja »Pro Arte et Studio« gościnnie, mimo niewybrednych ataków, zapraszała na swe łamy dyskutantów. Wydrukowano nawet wiersz Stanisława Czosnowskiego Moja wiosna z podtytułem Do Juliana Tuwima, który miał być poetycką polemiką z Wiosną Tuwima. Czosnowski napisał utwór wypełniony w całości skonwencjonalizowanymi obrazkami, frazesami o zielonej wiośnie, kojarzącej się z atłasowym niebem, łąką w tulipanach, żyzną, parną glebą, słonecznym czasem i dziewczyną idącą przed siebie na pola, łąki, gdzie się kwiat kolebie. Łączył oba wiersze świadomie przez Czosnowskiego przywołany bohater liryczny – tłum połączony, jak u Tuwima, wspólną radością świętowania wiosny. Jakże jednak inny niż w tuwimowskiej Wiośnie – nędzny, ale łagodny, prosty, piękny i witalny – wprost ze zbanalizowanych […] wierszy młodopolskich”.
   Następnie stawia pytanie: Co tak oburzyło opinię publiczną w wierszu Tuwima?
   Wybrana osoba lub nauczyciel odczytuje głośno wiersz, a słuchacze, zaznaczają fragmenty, które według nich mogły się wydać opinii publicznej szczególnie bulwersujące.

2. Uczniowie dzielą się swymi opiniami po wysłuchaniu wiersza. Nauczyciel zwraca ich uwagę na podkreślone w cytacie sformułowania, które w tradycji literackiej wiążą się z wyobrażeniami i obrazowaniem typowym dla wiosny. Prosi o przedstawienie fragmentu wierszy, których tematem jest wiosna, przygotowanych przez uczniów w domu. Nauczyciel pyta: czy takie złamanie konwencji literackiej, jakiego „dopuścił się” Julian Tuwim, można nazwać skandalem literackim? Uczniowie dyskutują swobodnie.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca, by uczniowie wykonali w parach polecenie 1 towarzyszące mapie myśli zamieszczonej w e‑materiale. Prosi kilka osób o przedstawienie propozycji odpowiedzi, inni uczniowie mogą je uzupełnić.

2. Uczestnicy zajęć wykonują indywidualnie ćw. 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”. Ćwiczenia 3, 4, 5 i 6 wykonują wszyscy uczniowie wspólnie, dyskutując i poszukując najlepszych wariantów odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Prowadzący zadaje pytania podsumowujące lekcję: czy jedyną funkcją sztuki jest sławić piękno? Czy sztuka powinna podlegać jakimś ograniczeniom, np. estetycznym lub obyczajowym? Uczniowie wymieniają się swoimi opiniami, a nauczyciel moderuje ich dyskusję.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują jedno z poleceń (do wyboru):
   1) Wybierz 8 fragmentów wiersza Wiosna Juliana Tuwima, w których pojawiają się animalizmy i/lub kolokwializmy. Przeredaguj je w taki sposób, by uzyskać tekst napisany stylem wysokim.
   2) Wyjaśnij w formie notatki, jaki jest związek wiersza Juliana Tuwima Wiosna z filozofią Henriego Bergsona i Fryderyka Nietzschego.

Materiały pomocnicze:

• Ninateka „Finezje literackie”, cykl poświęcony twórczości Juliana Tuwima.

• Krystyna Ratajska, Spór o „Wiosnę” Juliana Tuwima, „Prace Polonistyczne” 1996, nr 51.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.