Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Na czym polega ekstrakcja?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia).

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia, elektroforeza).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcie ekstrakcji i wymienia jej rodzaje;

• proponuje doświadczenie rozdziału substancji poprzez ekstrakcję;

• wymienia cechy dobrego ekstrahenta.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• doświadczenie chemiczne;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami z dostępem do Internetu/tablety, smartfony;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zainteresowanie i dyskusja. Nauczyciel, w oparciu o pytania zawarte w wprowadzeniu do e‑materiału, wzbudza ciekawość uczniów i tym samym rozpoczyna dyskusję. Pyta np.: czym jest ekstrakcja? Czy ma to związek z parzeniem kawy? Jaki?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się podać przykłady ekstrakcji.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują treści zawarte w e‑materiale dotyczące: czynników pływających na efektywność procesu ekstrakcji, cech dobrze dobranego rozpuszczalnika ekstrahującego i rodzajów ekstrakcji. Trwa dyskusja.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej film na temat ekstrakcji: ciecz‑ciecz i ciało stałe‑ciecz (ze szczegółowym omówieniem).

3. Doświadczenie chemiczne – „Oddzielenie jodu od węglanu wapnia za pomocą ekstrakcji w układzie ciecz‑ciało stałe” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Praca pod dygestorium. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Liderzy prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji, wykorzystując swoje pytania oraz pytania znajdujące się w e‑materiale.

• Jakie istnieją rodzaje ekstrakcji?

• Na czym polega ekstrakcja?

• Co to jest ekstrahent, rafinat, roztwór pierwotny?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może okazać się przydatny do samodzielnej nauki w domu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie istnieją rodzaje ekstrakcji?

• Na czym polega ekstrakcja?

• Co to jest ekstrahent, rafinat, roztwór pierwotny?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• kolorowe karteczki.

3. Doświadczenie:

Sprzęt i szkło laboratoryjne: probówki, bagietka szklana, statyw do probówek, łyżeczka, pipeta.

Odczynniki chemiczne: mieszanina jodu i węglanu wapnia (0,05 g jodu oraz 0,5 g węglanu wapnia), rozpuszczalnik różnicujący (np. chloroform rozpuści jod).

Przebieg doświadczenia:

• Mieszaninę umieść w probówce i dodaj do niej około 5 cmIndeks górny 3³ chloroformu.

• Następnie dokładnie wymieszaj zawartość bagietką i odczekaj.

• Po chwili zlej roztwór jodu znad osadu węglanu wapnia.

• Czynność powtarzaj tak długo, aż warstwa rozpuszczalnika przestanie zabarwiać się od jodu.

4. Karty charakterystyk substancji.

5. Karta pracy ucznia: