Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Nad limes. Wojny w okresie pryncypatu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje kierunki ekspansji Rzymu w okresie pryncypatu i przebieg największych wojen;

• wyjaśnia, na czym polegał rzymski system umocnień granicznych;

• tłumaczy znaczenie takich haseł jak: limes, Las Teutoburski, pretorianie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Nad limes. Wojny w okresie pryncypatu”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Chętni/wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji. Prosi wybranego ucznia o przeczytanie pytania znajdującego się we wprowadzeniu: Dlaczego Rzymianie, mający do dyspozycji najlepszą armię świata i górujący nad każdym przeciwnikiem, zdecydowali się uczynić z niej przede wszystkim „straż graniczną”? i rozpoczęcie rozmowy na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

2. Praca z multimedium („Mapa interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z mapą i znajdującymi się na niej informacjami. Nauczyciel czyta polecenie 1: „Scharakteryzuj kierunki ekspansji Rzymu w okresie pryncypatu” i prosi uczniów, aby wykonali je w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

3. Uczniowie w parach przygotowują argumenty do dyskusji dotyczącej zagadnień poruszonych w materiale w poleceniu 2: „Ustosunkuj się do tezy: »Okres pryncypatu to powolne przechodzenie imperium rzymskiego od ofensywy do defensywy«. Uzasadnij odpowiedź” z sekcji „Mapa interaktywna”. Dyskutują, a następnie wybrane osoby przedstawiają wnioski.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

5. Uczniowie wykonują kolejne ćwiczenia 3 i 4 w parach, a na koniec omawiają poprawność wykonanych ćwiczeń; nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

6. Nauczyciel udostępnia uczniom za pomocą rzutnika lub tablicy interaktywnej ćwiczenie 5. Uczniowie pracują indywidualnie. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i rezultaty. Prosi wybranego ucznia, który wskazał błędne rozwiązanie, o uzasadnienie swojej decyzji i zaprasza pozostałych uczniów do dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla pytanie otwarte z e‑materiału, a uczniowie ponownie na nie odpowiadają, zapisując swoje wnioski wraz z autorefleksją dotyczącą ewentualnej zmiany stanowiska. Nauczyciel wybiera najciekawsze odpowiedzi, prezentuje je na forum klasy i komentuje, udziela także uczniom informacji zwrotnej.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia nr 6, 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

M. Beard, SPQR. Historia starożytnego Rzymu, tłum. N. Radomski, Poznań 2016.

K. Christ, Historia Cesarstwa Rzymskiego, tłum. A. Gierlińska, Poznań–Gniezno 2016.

A. Goldsworthy, Pax Romana. Wojna, pokój i podboje w świecie rzymskim, tłum. N. Radomski, Poznań 2017.

M. Jaczynowska, M. Pawlak, Starożytny Rzym, Warszawa 2011.

Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.

C. Wells, Cesarstwo rzymskie, tłum. T. Duliński, Warszawa 2005.

A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2010.

A. Ziółkowski, Historia Rzymu, Poznań 2004.

Wskazówki metodyczne:

Mapa interaktywna może być wykorzystana w lekcjach podsumowujących zagadnienie imperium rzymskiego oraz materiałach dotyczących upadku cesarstwa zachodniorzymskiego.