Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Czy można poświęcić „człowieka” w imię „Człowieka”? Spojrzenie Hegla na relację jednostki i społeczności

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Poznasz kluczowe pojęcia Heglowskiej historiozofii.

• Przeanalizujesz poszczególne fazy Heglowskiej filozofii dziejów jako procesu racjonalnego i koniecznego.

• Ocenisz rolę jednostki w ogólnie rozumianym procesie dziejów.

• Przedstawisz Heglowskie argumenty na rzecz konieczności poświęcenia człowieka dla dobra ogółu, czyli rozważania Hegla na temat relacji pomiędzy jednostką a ogółem.

Cele operacyjne. Uczeń:

• poznaje kluczowe pojęcia historiozofii Hegla;

• analizuje fazy Heglowskiej filozofii dziejów;

• rozumie Heglowską filozofię dziejów jako proces racjonalny i konieczny;

• ocenia rolę jednostki w procesie dziejów;

• przedstawia argumenty Hegla na rzecz poświęcenia jednostki dla dobra ogółu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Czy można poświęcić „człowieka” w imię „Człowieka”? Spojrzenie Hegla na relację jednostki i społeczności”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się przed zajęciami z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. sprawdza, kto wykonał zadane ćwiczenie. Może wyświetlić odpowiedzi uczniów na tablicy interaktywnej. Prosi wybranego ucznia o uzasadnienie swojego rozwiązania. Dyskusja.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Nauczyciel ocenia, na podstawie informacji na platformie, stan przygotowania uczniów do zajęć. Jeżeli jest ono niewystarczające, prosi o ciche zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. Jeżeli zaś uczestnicy zajęć zaznajomili się wcześniej z tekstem, prosi, aby w parach wynotowali minimum trzy najważniejsze, ich zdaniem, kwestie poruszone w e‑materiale. Następnie pary łączą się w grupy czteroosobowe i, dyskutując, wybierają wspólnie najważniejszy wątek. Na koniec każda z grup na forum przedstawia i argumentuje swój wybór.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Ilustracja interaktywna”, a następnie czyta polecenie: Przeanalizuj poniższy schemat. Rozważ, czy wyczerpuje on możliwe podejścia do zagadnienia poświęcenia jednostki dla dobra ogółu. Rozważ różnicę pomiędzy ofiarą na rzecz ducha obiektywnego a absolutnego. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 1. Uczniowie rozwiązują je indywidualnie, a następnie omawiają odpowiedzi na forum klasy.

4. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5‑8. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

5. Ostatnią partię ćwiczeń (nr 3 i 4) uczniowie wykonują wspólnie i omawiają je razem z nauczycielem.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Napisz referat na temat: Czy możemy poświęcić jednostkę (lub jednostki) dla dobra ogółu? Jeśli tak, to w jakich sytuacjach? A nade wszystko: w jaki sposób i w jakich kategoriach oceniać ich poświęcenie?.

Materiały pomocnicze:

• Dydaktyka filozofii. Antropologia, red. S. Janeczek, Lublin 2010.

• Grzybowski J. i inni, Sposób na filozofię. Kluczowe zagadnienia z dydaktyki przedmiotowej, Warszawa 2016.

• Siemek M., Hegel i filozofia, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Ilustracja interaktywna” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.