Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Badanie właściwości fizycznych benzenu
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XIII. Węglowodory. Uczeń:
7) opisuje budowę cząsteczki benzenu z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; wyjaśnia, dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów i alkinów, nie odbarwia wody bromowej ani wodnego roztworu manganianu(VII) potasu.
Zakres rozszerzony
XIII. Węglowodory. Uczeń:
9) opisuje budowę cząsteczki benzenu z uwzględnieniem delokalizacji elektronów; wyjaśnia, dlaczego benzen, w przeciwieństwie do alkenów i alkinów, nie odbarwia wody bromowej ani wodnego roztworu manganianu(VII) potasu.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
podaje stan skupienia benzenu w temperaturze pokojowej, znając jego temperaturę topnienia i wrzenia.
wymienia przyczyny, dla których benzen jest substancją niebezpieczną;
bada doświadczalnie polarność benzenu;
szacuje lotność benzenu na podstawie wyników doświadczenia chemicznego.
Strategie nauczania:
problemowa;
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
wirtualne laboratorium;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródłowego;
technika termometr.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w parach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel przedstawia uczniom wzór strukturalny benzenu i wykorzystuje informacje, zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, dotyczące historii jego otrzymania.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zapisuje na tablicy pojęcie „benzen”. Uczniowie podają propozycje dotyczące budowy i właściwości fizycznych, tworząc mapę pojęć.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli losowo uczniów na dwie grupy zadaniowe. Zadaniem uczniów jest wykonanie poleceń, zawartych w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”:
grupa I - polecenie 1;
grupa II – polecenia 2.
Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po wyznaczonym czasie liderzy grup odpowiadają na pytania w poszczególnych poleceniach na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną rozwiązań.
Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z wirtualnym laboratorium. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i przeprowadzają doświadczenia w multimedium oraz wykonują ćwiczenia.
Nauczyciel losowo dzieli uczniów na grupy. Podaje nazwy systematyczne kilku rozpuszczalników (informuje o polarności, jeśli jest taka potrzeba). Zadaniem uczniów jest ocenić, czy benzen rozpuści się w podanych przez nauczyciela związkach chemicznych. Nauczyciel podaje poprawne odpowiedzi, a uczniowie sprawdzają swoje notatki. W przypadku niejasności, dyskutują.
Powrót do fazy wstępnej i uporządkowanie mapy pojęć zapisanej na tablicy, na podstawie zdobytej wiedzy podczas lekcji.
Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.
Faza podsumowująca:
Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają karteczkami samoprzylepnymi, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.
Materiały pomocnicze:
Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz karteczki samoprzylepne dla uczniów.
Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Czy cząsteczka benzenu jest cząsteczką polarną?
Czy benzen rozpuszcza się w wodzie?
Czy benzen jest cieczą?
Czy benzen jest substancją bezpieczną dla człowieka?