Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Cyrkulacja powietrza w różnych strefach Ziemi. Czynniki wpływające na globalną cyrkulację atmosfery
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy: III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.
Uczeń:
wyjaśnia mechanizm cyrkulacji atmosferycznej i rozkład opadów atmosferycznych na Ziemi.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
opisuje trójkomórkowy schemat globalnej cyrkulacji atmosfery,
wyjaśnia mechanizm cyrkulacji termicznej,
charakteryzuje wybrane czynniki wpływające na globalną cyrkulację atmosfery.
Strategie nauczania konektywizm, konstruktywizm
Metody nauczania: rozmowa kierowana, dyskusja, poster, metody operatywne (praca z symulacją interaktywną, z tekstem e‑materiału, wykonywanie ćwiczeń)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, arkusze papieru, pisaki
Materiały pomocnicze:
L.J. Battan, Pogoda, tłum. S. Moszkowicz, PWN, Warszawa 1979.
Meteorologia i klimatologia, red. K. Kożuchowski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
G.D. Roth, Pogoda i klimat, tłum. Z. Woliński, Świat Książki, Warszawa 2000.
A. Woś, Meteorologia dla geografów, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – rozmowa kierowana na temat zróżnicowania nagrzania powierzchni Ziemi i stwierdzenie, że niejednakowe nagrzewanie się powierzchni Ziemi, a w konsekwencji powietrza, powoduje różnice w rozkładzie ciśnienia atmosferycznego.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Pogadanka z wykorzystaniem tekstu e‑materiału: na czym polega cyrkulacja termiczna? (kolejne etapy tej cyrkulacji).
Ruch mas powietrza w ośrodkach wysokiego i niskiego ciśnienia oraz między nimi (rysunki na tablicy układu izobar w wyżu i niżu barycznym oraz towarzyszące im kierunki wiatrów na półkuli północnej i południowej – uczniowie przerysowują izobary do zeszytu, zaznaczają W, N, oraz strzałkami ruch powietrza).
Analiza schematu Bilans promieniowania na różnych szerokościach geograficznych (e‑materiał).
Krążenie powietrza na Ziemi – jak powinno przemieszczać się powietrze na Ziemi; wyróżnienie komórek cyrkulacyjnych (modele jedno- i trójkomórkowy – e‑materiał).
Nauczyciel dzieli uczniów na 6 grup – ich zadaniem jest przygotowanie posteru, który przedstawi (scharakteryzuje) komórki cyrkulacyjne na Ziemi (po dwie grupy do komórek Hadleya, Ferrela, polarnych).
Grupy otrzymują arkusze papieru, tworzą poster: np. rysują ruch powietrza w wybranej komórce, zaznaczają masy powietrza, fronty atmosferyczne i układy baryczne (uczniowie korzystają z e‑materiału i podręcznika).
Po upływie określonego czasu dwie grupy, które pracowały nad tymi samymi komórkami cyrkulacyjnymi, łączą się i ustalają wspólną prezentację.
Prezentacja pracy grup (wykorzystanie podczas prezentacji schematu zawartego w e‑materiale: Trójkomórkowy model ogólnej cyrkulacji atmosfery).
Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z symulacją interaktywną (e‑materiał) – pracują w parach, obserwują intensywność konwekcji w zależności od wybranych parametrów.
Dyskusja na forum klasy: czy są czynniki, które lokalnie mogą modyfikować omówiony ruch powietrza? Wykorzystanie schematów i treści zawartych w e‑materiale – które czynniki modyfikują ruch powietrza np. przy wiatrach lokalnych? (bryza i wiatry zboczowe).
Faza podsumowująca
Nauczyciel wprowadza uczniów do fazy ćwiczeń – uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia z e‑materiału wskazane przez nauczyciela.
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami; ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami, uwagami dotyczącymi lekcji – co było dla nich ciekawe, nowe, trudne, gdzie mogą wykorzystać zdobyte informacje.
Praca domowa
Wymień czynniki o zasięgu lokalnym, które modyfikują kierunek przemieszczania się wiatru w twoim miejscu zamieszkania. Podaj kilka przykładów obrazujących wpływ tych czynników.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Symulację interaktywną można wykorzystać we wstępie do lekcji dotyczącej analizy mapy synoptycznej (zakres podstawowy III. 4).
Zawarta w e‑materiale symulacja może zostać wykorzystana we wstępie do lekcji o genezie wiatrów stałych i lokalnych (zakres rozszerzony, dział III. 3).