SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Opis profilu glebowego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

VI. Gleby: profil glebowy, przydatność rolnicza.

Uczeń:

1) rozpoznaje typ gleby i wnioskuje o przebiegu procesu glebotwórczego na podstawie obserwacji profilu glebowego podczas zajęć w terenie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia zasady wykonywania odkrywek glebowych,

• analizuje profil gleby,

• interpretuje wyniki pomiarów i obserwacji,

• ocenia jakość gleby.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody nauczania: blended learning, IBSE, metoda eksperymentalno‑obserwacyjna

Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, miarka, łopatka/szpachelka, kwasomierz polowy, ocet spirytusowy 10%, aparat fotograficzny, raptularz glebowy

Materiały pomocnicze

Richling A. (red.), Geograficzne badania środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

PRZEBIEG LEKCJI (wariant terenowy)

Przed lekcją uczniowie w warunkach domowych zapoznają się ze wstępem i blokiem tekstowym e‑materiału oraz filmem samouczkiem.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematyki zajęć. Krótka pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

• Zgłaszanie przez uczniów niezrozumiałych (nieznanych) terminów użytych w tekście e‑materiału i w filmie samouczku – wyjaśnianie z udziałem wszystkich uczniów (nauczyciel uzupełnia treści).

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opis profilu glebowego i określenie wybranych, fizycznych i chemicznych cech gleb, a także ustalenie typu gleby.

• Prace terenowe – uczniowie podzieleni są na grupy (liczebność grup określa nauczyciel), pracują pod opieką nauczyciela w wytypowanych w pobliżu szkoły miejscach, w naturalnym lub sztucznym odsłonięciu albo w odkrywce glebowej:

  • określają cechy komponentów środowiska i form antropopresji mających wpływ na przebieg procesu glebotwórczego:

    • formy rzeźby terenu, nachylenie stoków, ekspozycję, objawy erozji,

    • utwory powierzchniowe i ich uziarnienie,

    • warunki wodne, np. występowanie cieków oraz zbiorników naturalnych i sztucznych, podmokłości terenu, bagien, wysięków wód itp.,

    • pokrycie terenu – roślinne i sztuczne,

    • formy antropopresji;

  • opisują profil glebowy oraz prowadzą proste, polowe pomiary wybranych cech fizycznych i chemicznych gleby:

    • głębokość gleby,

    • układ i miąższość poziomów genetycznych,

    • barwę poziomów genetycznych,

    • obecność konkrecji, smug, przebarwień,

    • typ skały macierzystej,

    • strukturę gleby (we wszystkich poziomach genetycznych),

    • stopień rozłożenia próchnicy (w poziomie powierzchniowym),

    • obecność korzeni, organizmów żywych,

    • wilgotność gleby (we wszystkich poziomach genetycznych),

    • intensywność burzenia z 10% kwasem solnym lub octem (we wszystkich poziomach genetycznych),

    • odczyn (pH – we wszystkich poziomach genetycznych),

    • ewentualnie inne obserwacje.

• Wyniki przeprowadzonych pomiarów i obserwacji uczniowie wpisują do raptularza glebowego i fotografują profil glebowy.

• Analizowanie zebranych informacji i ustalenie przypuszczalnego przebiegu procesu glebotwórczego oraz powstającego w jego efekcie typu gleby.

• Podsumowanie prac terenowych dotyczące celów, zasad i warunków prowadzenia kartowania terenowego gleb.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

• Opracowanie ciągu przyczynowo‑skutkowego prowadzącego do powstania gleby o zidentyfikowanych w terenie właściwościach wg schematu (alternatywnie mapa myśli): czynniki glebotwórcze → proces glebotwórczy → typ gleby → właściwości gleby.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film samouczek oraz grafiki zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących powstawania i właściwości gleb, przebiegu procesów glebotwórczych oraz zróżnicowania typów gleb (zakres podstawowy: VI. 1, VI. 2; zakres rozszerzony: VI. 1). Znajdą one zastosowanie także podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego pedosfery (zakres podstawowy i rozszerzony: VI).