Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Opis profilu glebowego
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
VI. Gleby: profil glebowy, przydatność rolnicza.
Uczeń:
1) rozpoznaje typ gleby i wnioskuje o przebiegu procesu glebotwórczego na podstawie obserwacji profilu glebowego podczas zajęć w terenie.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
omawia zasady wykonywania odkrywek glebowych,
analizuje profil gleby,
interpretuje wyniki pomiarów i obserwacji,
ocenia jakość gleby.
Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)
Metody nauczania: blended learning, IBSE, metoda eksperymentalno‑obserwacyjna
Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, miarka, łopatka/szpachelka, kwasomierz polowy, ocet spirytusowy 10%, aparat fotograficzny, raptularz glebowy
Materiały pomocnicze
Richling A. (red.), Geograficzne badania środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
PRZEBIEG LEKCJI (wariant terenowy)
Przed lekcją uczniowie w warunkach domowych zapoznają się ze wstępem i blokiem tekstowym e‑materiału oraz filmem samouczkiem.
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie do tematyki zajęć. Krótka pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.
Zgłaszanie przez uczniów niezrozumiałych (nieznanych) terminów użytych w tekście e‑materiału i w filmie samouczku – wyjaśnianie z udziałem wszystkich uczniów (nauczyciel uzupełnia treści).
Faza realizacyjna
Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest opis profilu glebowego i określenie wybranych, fizycznych i chemicznych cech gleb, a także ustalenie typu gleby.
Prace terenowe – uczniowie podzieleni są na grupy (liczebność grup określa nauczyciel), pracują pod opieką nauczyciela w wytypowanych w pobliżu szkoły miejscach, w naturalnym lub sztucznym odsłonięciu albo w odkrywce glebowej:
określają cechy komponentów środowiska i form antropopresji mających wpływ na przebieg procesu glebotwórczego:
formy rzeźby terenu, nachylenie stoków, ekspozycję, objawy erozji,
utwory powierzchniowe i ich uziarnienie,
warunki wodne, np. występowanie cieków oraz zbiorników naturalnych i sztucznych, podmokłości terenu, bagien, wysięków wód itp.,
pokrycie terenu – roślinne i sztuczne,
formy antropopresji;
opisują profil glebowy oraz prowadzą proste, polowe pomiary wybranych cech fizycznych i chemicznych gleby:
głębokość gleby,
układ i miąższość poziomów genetycznych,
barwę poziomów genetycznych,
obecność konkrecji, smug, przebarwień,
typ skały macierzystej,
strukturę gleby (we wszystkich poziomach genetycznych),
stopień rozłożenia próchnicy (w poziomie powierzchniowym),
obecność korzeni, organizmów żywych,
wilgotność gleby (we wszystkich poziomach genetycznych),
intensywność burzenia z 10% kwasem solnym lub octem (we wszystkich poziomach genetycznych),
odczyn (pH – we wszystkich poziomach genetycznych),
ewentualnie inne obserwacje.
Wyniki przeprowadzonych pomiarów i obserwacji uczniowie wpisują do raptularza glebowego i fotografują profil glebowy.
Analizowanie zebranych informacji i ustalenie przypuszczalnego przebiegu procesu glebotwórczego oraz powstającego w jego efekcie typu gleby.
Podsumowanie prac terenowych dotyczące celów, zasad i warunków prowadzenia kartowania terenowego gleb.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.
Opracowanie ciągu przyczynowo‑skutkowego prowadzącego do powstania gleby o zidentyfikowanych w terenie właściwościach wg schematu (alternatywnie mapa myśli): czynniki glebotwórcze → proces glebotwórczy → typ gleby → właściwości gleby.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film samouczek oraz grafiki zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących powstawania i właściwości gleb, przebiegu procesów glebotwórczych oraz zróżnicowania typów gleb (zakres podstawowy: VI. 1, VI. 2; zakres rozszerzony: VI. 1). Znajdą one zastosowanie także podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego pedosfery (zakres podstawowy i rozszerzony: VI).