Scenariusz zajęć

Autor: Amanda Gałkowska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Reakcje spalania alkoholi

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym.

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, reakcji z HCl, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów − alkohole i fenole. Uczeń:

3) opisuje właściwości chemiczne alkoholi na przykładzie reakcji: spalania, z HCl i HBr, zachowania wobec sodu, utlenienia do związków karbonylowych, eliminacji wody, reakcji z nieorganicznymi kwasami tlenowymi i kwasami karboksylowymi; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze i bilansuje równania reakcji spalania całkowitego alkoholi;

• pisze i bilansuje równania reakcji półspalania alkoholi;

• pisze i bilansuje równania reakcji spalania niecałkowitego alkoholi.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• gra edukacyjna;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje wprowadzenie zawarte w e‑materiale.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje uczniom pytani: jakie znają rodzaje spalań? Czy wszystkie alkohole są palne?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny - „Spalanie alkoholi”. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie reakcji spalania czterech alkoholi (uczniowie również zwracają uwagę na szybkość zapalania się danego alkoholu, kolor płomienia). Uczniowie pobierają od nauczyciela odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równania reakcji spalania, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Po zakończeniu pracy przedstawiciele poszczególnych grup prezentują na forum efekty pracy grup, a na tablicy zapisują równania reakcji spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego spalanych alkoholi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i ich zapisów na tablicy.

2. Uczniowie w tych samych grupach grają w grę edukacyjną „Poznaj szyfr i zdobądź skarb” i wykonują zawarte tam polecenia.

3. Nauczyciel wskazuje wybranych uczniów, którzy na tablicy będą zapisywali równania reakcji spalania całkowitego, półspalania i spalania niecałkowitego kilku podanych przez nauczyciela alkoholi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność zapisów na tablicy.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadaje przykładowe pytania:

• Które alkohole łatwiej się palą? Z czego to wynika?

• Jakie produkty otrzymuje się podczas spalania całkowitego?

• Podczas jakiego rodzaju spalania otrzymuje się wodę i tlenek węgla(II)?

• W jakich warunkach podczas spalania otrzymujemy tlenek węgla(II)?

• Dlaczego tlenek węgla(II) nazywany jest „cichym zabójcą”?

• Kiedy produktami spalania są: woda i węgiel (sadza)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji. Nauczyciel może wykorzystać grę podczas utrwalania materiału.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenie podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Które alkohole są bardziej łatwo palne? Z czego to wynika?

• Jakie produkty otrzymuje się podczas spalania całkowitego?

• Podczas jakiego rodzaju spalania otrzymuje się wodę i tlenek węgla(II)?

• W jakich warunkach podczas spalania otrzymujemy tlenek węgla(II)?

• Dlaczego tlenek węgla(II) nazywany jest „cichym zabójcą”?

• Kiedy produktami spalania są: woda i węgiel (sadza)?

2. Doświadczenie chemiczne: „Spalanie alkoholi”.

Odczynniki chemiczne: etanol, izopropanol, butanol, propano‑1,2,3‑triol.

Sprzęt i szkło laboratoryjne: parownice, zapałki/zapalniczka, łuczywo.

Wykonanie:

• Do czterech parownic nalej odpowiednio: etanol, izopropanol, butanol, propano‑1,2,3‑triol.

• Zbliż po kolei do alkoholi zapalone łuczywo.

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: