Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest wiązanie metaliczne?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki.

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje pojęcia: wiązanie metaliczne, gaz elektronowy, rdzeń atomowy;

• wyjaśnia, jak powstaje wiązanie metaliczne i opisuje jego model;

• porównuje siłę wiązania metalicznego w metalach, biorąc pod uwagę położenie metalu w układzie okresowym.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika tarcza strzelnicza;

• animacja;

• technika zdań podsumowujących;

• pogadanka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pokazuje uczniom kilka przedmiotów: folię aluminiową, monetę, gwóźdź, łańcuszek, po czym zadaje przykładowe pytania: Z jakich pierwiastków chemicznych wykonane są te przedmioty? Jaki typ wiązania chemicznego jest charakterystyczny dla tych przemiotów?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Pogadanka na temat rodzajów wiązań chemicznych. Efektem pogadanki, ma być przypomnienie wiadomości o poznanych dotąd rodzajach wiązań chemicznych.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują i zbierają w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej układ okresowy pierwiastków chemicznych i zadaje uczniom pytanie: ile metali mieści się w układzie okresowym pierwiastków chemicznych. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje poprzez podniesienie ręki i uzasadniają podanie swojej odpowiedzi. Jeżeli padnie poprawna odpowiedź nauczyciel potwierdza ją lub podaje prawdziwą odpowiedź (86 pierwiastków metalicznych) korygując tym samym odpowiedzi uczniów.

2. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z animacją dotyczącą powstawania wiązania metalicznego. Następnie sprawdzają, co zapamiętali, wykonując ćwiczenia dołączone do medium.

3. Uczniowie powracają do sekcji „Przeczytaj” i analizują treści dotyczące występowania wiązania metalicznego oraz zwracają uwagę na cechy wiązania metalicznego. Prowadzący wyświetla następnie model sieci krystalicznej metalicznego sodu z części „Przeczytaj”, a chętny uczeń omawia jego budowę. Nauczyciel wspiera ucznia.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem samoprzylepnych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium w sekcji „Animacja” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy. Uczniowie mogą wykorzystać przygotowując się do lekcji lub pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym jest gaz elektronowy?

• Jak powstaje wiązanie metaliczne?

• Czy w stopach również występuje wiązanie metaliczne?

2. Nauczyciel przygotowuje: folię aluminiową, monetę, gwóźdź, łańcuszek.