Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Romantyczna wizja rzeczywistości na podstawie fragmentu ballady Świteź Adama Mickiewicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
19) Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze; Konrad Wallenrod; Dziady cz. III;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przypomni, jakie znaczenie romantycy przypisywali naturze;

  • wyjaśni, jaką funkcje w balladzie Świteź pełni woda;

  • opisze cechy gatunkowe ballady;

  • wskaże typowe komponenty pejzażu ballad romantycznych;

  • scharakteryzuje sposób, w jaki ukazywano naturę w balladach romantycznych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • e‑podręcznik;

  • tablica interaktywna lub rzutnik;

  • komputery z dostępem do internetu dla uczniów.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel przypomina, że Ballady i romanse Adama Mickiewicza uznaje się za tom przełomowy, symboliczne otwarcie polskiego romantyzmu. Prosi uczniów, by korzystając z wiedzy uzyskanej przed lekcją, wskazali te cechy ballady, które stanowiły przełom w odniesieniu do oświeceniowej konwencji poetyckiej.

  3. Głośne odczytanie fragmentu ballady zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel przytacza krótki tekst dotyczący natury opisanej w balladzie.
    Strofy rozpoczynające balladę Adama Mickiewicza stanowią jeden z pierwszych opisów romantycznej przyrody w naszej literaturze. Już w osiemnastowiecznym nurcie sentymentalnym następowało odejście od utylitarnego pejzażu [...] „uprawnego na kształt ogrodowych grządek”, od form zgeometryzowanych ku naturze nieskrępowanej, swobodnej, autentycznej. Miało to związek z innym spojrzeniem na świat natury. W poprzednich systemach światopoglądowych natura na ogół nie była wyposażona w sobie tylko właściwą, całkiem samoistną postać egzystencji, nie żyła własnym, odrębnym, tajemniczym życiem. [...] Natura przemawia do człowieka, a także przez człowieka. Ważne jest, by człowiek umiał być transmisją tej mocy, by umiał czytać w księdze natury. Czytać, nie tak jak dawniej przez rozumowe opanowanie niezmiennych praw rządzących naturą, lecz poprzez zgłębienie jej sił tajemnych mocą intuicji, natchnienia geniuszu.
    Zofia Pomirska, WIZJA BOGA W BALLADZIE ADAMA MICKIEWICZA „ŚWITEŹ”, Uniwersytet Gdański.

  2. Uczniowie zapoznają się z całością materiału w sekcji „Przeczytaj”, następnie dyskutują na temat tego, jak przedstawiona została natura w Świtezi, ze szczególnym uwzględnieniem motywu wody.

  3. Nauczyciel poleca, by uczniowie w parach wykonali polecenia 1 i 2 towarzyszące audiobookowi. Sprawdza poprawność ich odpowiedzi. Następnie uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia z sekcji „Audiobook”. Po upływie ustalonego czasu uczniowie prezentują swoje odpowiedzi, nauczyciel komentuje je i ocenia.

Faza podsumowująca:

  1. Podsumowaniem lekcji jest szybki quiz: nauczyciel prosi, by uczniowie dobrali się w 4‑osobowe zespoły. Każda z grup wykonuje zadania w grze edukacyjnej, następnie przygotowuje pytanie na temat ballady, które nie wystąpiło w grze (pytanie rozwiązuje inna grupa). Nauczyciel może ocenić pracę uczniów.

Praca domowa:

  1. Zredaguj wypowiedź argumentacyjną na co najmniej 200 słów: Romantyczny stereotyp tajemniczości. Dokonaj interpretacji fragmentu ballady Świteź zamieszczonego w sekcji „Przeczytaj”.

Materiały pomocnicze:

  • Anna Nasiłowska, Nowa historia literatury polskiej, Warszawa 2019,

  • Urszula Sokólska, Język opisów natury w „Balladach i romansach” Adama Mickiewicza, „Białostockie Archiwum Językowe” 2006, nr 1.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do podsumowania lekcji.

Gra edukacyjna