Autor: Anna Juwan

Temat: Warunki wymiany gazowej w wodzie i powietrzu

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Scharakteryzujesz warunki wymiany gazowej w wodzie i w powietrzu.

• Porównasz warunki wymiany gazowej panujące w środowiskach wodnym i lądowym.

• Wykażesz wpływ różnych czynników na ilość i dostępność tlenu w środowisku wodnym i lądowym.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• mapa pojęć;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• odwrócona klasa;

• metoda kuli śniegowej;

• gra dydaktyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Warunki wymiany gazowej w wodzie i powietrzu”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Grafika interaktywna”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie próbują intuicyjnie zadać pytania, na które odpowiedzą w trakcie lekcji, i zapisują je na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Mapa pojęć. Uczniowie, pracując w parach, tworzą mapy pojęć związane z różnymi warunkami wymiany gazowej na lądzie i w wodzie, na podstawie treści z sekcji „Przeczytaj”.

2. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą opracowywać odpowiedzi na polecenia do grafiki interaktywnej metodą kuli śniegowej (1 – „Porównaj warunki wymiany gazowej w wodzie i na lądzie”; 2 – „Wyjaśnij, dlaczego w jeziorze jest mniej tlenu niż w górskim potoku”; 3 – „Wyjaśnij, jaki wpływ na zawartość tlenu i dwutlenku węgla w wodzie mają żyjące w niej rośliny i zwierzęta”). Objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
   1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na polecenia;
   2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
   3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
   4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
   5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 7 („Wyjaśnij, jak na zawartość tlenu w wodzie może wpłynąć duża ilość materii organicznej gromadzącej się w osadach dennych”) oraz ćwiczenia nr 8 („Wyjaśnij, na czym polega adaptacja aktywnych zwierząt wodnych do sprawnej wymiany gazowej”) z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Grafika interaktywna” układają pytania do quizu dla innych par. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięską parę.

2. Nauczyciel odczytuje pytania zapisane na tablicy na początku lekcji i prosi uczniów o udzielenie na nie odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Treści w sekcji „Grafika interaktywna” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy uczniów.