Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Zastosowanie ceramiki

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Poziom podstawowy

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne;

5) wykorzystuje wiedzę i dostępne informacje do rozwiązywania problemów chemicznych z zastosowaniem podstaw metody naukowej.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stawia hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji;

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Poziom rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne;

5) wykorzystuje wiedzę i dostępne informacje do rozwiązywania problemów chemicznych z zastosowaniem metody naukowej.

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• definiuje, czym jest ceramika;

• omawia zastosowania ceramiki;

• charakteryzuje cechy badanego materiału plastycznego.

• przeprowadza doświadczenie podczas, którego sprawdza właściwości gliny modyfikuje jej właściwości

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• metoda lekcji odwróconej ;

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• eksperyment chemiczny;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• mapa myśli;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputer z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• rzutnik multimedialny;

• podręcznik.

Przed lekcją:

Metoda lekcji odwróconej. Uczniowie zapoznają się z treściami zawartymi w e‑materiale dotyczącymi zastosowania ceramiki. Nauczyciel zainteresowanym uczniom podaje również uczniom link do zapoznania się z materiałem (patrz materiały pomocnicze).

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół zastosowania ceramiki.

3. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film edukacyjny przedstawiający surowce przemysłu ceramicznego i ich zastosowanie. Uczniowie w trakcie filmu mają za zadanie ułożenie pytań, które zadają sobie nawzajem i udzielają odpowiedzi na forum klasy po jego projekcji.

2. Na tablicy nauczyciel zapisuje hasło „zastosowanie ceramiki” – uczniowie na podstawie wiedzy z e‑materiału tworzą wspólnie mapę myśli z przykładami zastosowań ceramiki z najbliższego otoczenia (szkolna pracownia, szkoła, dom).

3. Eksperyment uczniowski „Badanie właściwości gliny i modyfikowanie jej właściwości”. Uczniowie zajmą się opisaniem właściwości gliny na podstawie badań organoleptycznych (wzrokowym; węchowym; słuchowym; dotykowym – oczywiście z pominięciem smakowego, zgodnie z regulaminem każdej pracowni chemicznej) oraz będą modyfikować jej właściwości i proponować zastosowanie nowych receptur. Nauczyciel losowo dzieli uczniów na grupy, rozdaje karty pracy oraz odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny, materiały do badania oraz odczynniki chemiczne celem przeprowadzenia eksperymentu (patrz wskazówki metodyczne). Każda grupa otrzymuje swoją porcję gliny – zapoznają się i opisują jej kolor, strukturę, zapach, efekty dźwiękowe przy ugniataniu, wrażenia dotykowe, określają plastyczność. Uczniowie obserwują zmiany właściwości produktu wyjściowego pod wpływem dodatków oraz wewnątrz grupy uczniowie próbują znaleźć zastosowanie dla materiałów o nowych właściwościach. Nauczyciel monitoruje przebieg eksperymentu. Uczniowie swoje spostrzeżenia i wnioski zapisują w kartach pracy. Wybrani uczniowie z poszczególnych grup po wykonanej pracy prezentują efekty pracy grupowej.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to jest ceramika? Na czym polega prażenie? Co to jest szamot? Na czym polega proces ceramiczny? Jakie zastosowanie ma ceramika?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że ...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co było dla mnie łatwe ...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie indywidualnie wykonują pozostałe ćwiczenia, zawarte w e‑materiale „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy wykonywaniu zadania domowego. Medium może być również wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest ceramika?

• Na czym polega prażenie?

• Co to jest szamot?

• Na czym polega proces ceramiczny?

• Jakie zastosowanie ma ceramika?

2. Linki dla zainteresowanych uczniów:

https://www.youtube.com/watch?v=gvfgt6nLIAY – film dotyczący procesu powstawania ceramiki.

3. Doświadczenie chemiczne „Badanie właściwości gliny i modyfikowanie jej właściwości”:

Szkło, sprzęt laboratoryjny, materiały: glina bez szamotu – ok. 1kg na zespół (glinę najlepiej kupić w sklepie dla plastyków w dużych opakowaniach, np. 10 kg), trociny, piasek, miski plastikowe.

Odczynniki chemiczne: woda, olej.

Instrukcja wykonania: uczniowie dzielą otrzymaną porcję materiału na pięć części:

• do pierwszej nie dodają nic, pozostaje ona jako próbka wyjściowa

• do drugiej stopniowo należy dodawać trociny;

• do trzeciej stopniowo należy dodawać piasek;

• do czwartej stopniowo należy dodawać wodę;

• do piątej stopniowo należy dodawać olej.

4. Karta pracy ucznia: