SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Obliczanie wskaźnika gęstości zaludnienia

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

1) wskazuje obszary koncentracji ludności i małej gęstości zaludnienia oraz określa czynniki i prawidłowości w zakresie rozmieszczenia ludności świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest wskaźnik gęstości zaludnienia,

• oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia oraz wyszukuje odpowiednie dane potrzebne do jego obliczenia,

• odszukuje aktualne i historyczne wartości wskaźników gęstości zaludnienia dla poszczególnych krajów, regionów i innych obszarów,

• porównuje kraje o różnych wartościach wskaźnika gęstości zaludnienia.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, pogadanka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Bank Danych Lokalnych GUS (dostęp 10.06.2021).

Jelonek A., Soja M., Podstawy geografii ludności, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2013.

Kaczmarek T., Koralewski T., Matykowski R. (red.), Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t.12: Ludność świata, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 1998.

The World Bank, Population Density (dostęp 10.06.2021).

The World Bank, Land Area (dostęp 10.06.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Sprawdzenie zadania domowego.

• Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat rozmieszczenia ludności na świecie.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat miar koncentracji ludności. W tym celu posiłkuje się wprowadzeniem do e‑materiału. W taki sposób kieruje dyskusją, żeby uczniowie podali nazwę: wskaźnik gęstości zaludnienia.

• Następnie nauczyciel prosi uczniów o wykonanie polecenia 1 do grafiki interaktywnej. W tym celu uczniowie pracują w parach z wykorzystaniem tabletów (lub komputerów).

• W kolejnym etapie nauczyciel wyświetla fragment bloku tekstowego z czołówką krajów o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia.

• Następnie nauczyciel prosi uczniów o wykonanie poleceń 1‑3 z bloku tekstowego. Po zakończonej pracy wybrani uczniowie prezentują na forum klasy rezultaty swojej pracy. Zadaniem nauczyciela jest weryfikacja ich odpowiedzi.

• W kolejnym etapie nauczyciel prowadzi pogadankę na temat obliczania wskaźnika gęstości zaludnienia danego obszaru, znając gęstości zaludnienia oraz wartości powierzchni (lub liczby ludności) poszczególnych jego regionów. Posiłkuje się wyświetloną na ekranie grafiką interaktywną. Po tym etapie prosi uczniów o wykonanie polecenia 2 zawartego w tej części e‑materiału.

• W następnym etapie lekcji nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują kilka wybranych przez siebie ćwiczeń.

Faza podsumowująca

• Pięcioro wybranych uczniów układa pytania podsumowujące, a chętni uczniowie odpowiadają na nie. Ich odpowiedzi weryfikuje nauczyciel.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Stworzenie mapy gęstości zaludnienia (metodą kartogramu) wybranego państwa (oprócz Polski) w układzie mniejszych jednostek terytorialnych, np. landów, stanów, kantonów, prowincji itp. W tym celu nauczyciel zaleca wykorzystać program GIS (np. QGIS).

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może posłużyć zarówno w trakcie lekcji (w fazie realizacyjnej i podsumowującej), jak i przed lekcją (do strategii odwróconej klasy) oraz po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na lekcji powtórzeniowej, a także na lekcji dotyczącej gęstości zaludnienia podczas realizacji geografii Polski w klasie III.