Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Krajobrazy Polski: krajobraz wód powierzchniowych (np. Wielkie Jeziora Mazurskie)
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa III
Podstawa programowa
XIV. Zróżnicowanie krajobrazowe Polski: krajobraz wód powierzchniowych, bagienno‑łąkowy, leśny, górski ponad granicą lasu, rolniczy – wiejski, podmiejski i rezydencjalny, małomiasteczkowy, wielkich miast, przemysłowy, górniczy, komunikacyjny.
Uczeń:
1) rozpoznaje na podstawie materiałów źródłowych (map, fotografii naziemnych i lotniczych, obrazów satelitarnych) rodzaj pokrycia terenu i wyróżnia główne cechy wybranych krajobrazów w Polsce: krajobraz wód powierzchniowych (np. Wielkie Jeziora Mazurskie), leśny (np. Puszcza Białowieska), bagienno‑łąkowy (np. Biebrzański Park Narodowy), górski ponad granicą lasu (np. Karkonosze), rolniczy – wiejski (np. Roztocze), podmiejski i rezydencjalny (np. miejscowości podwarszawskie), małomiasteczkowy (np. Tykocin), wielkich miast (np. Poznań), przemysłowy (np. Dąbrowa Górnicza – obszar kombinatu metalurgicznego), górniczy (np. obszar kopalni Bełchatów), komunikacyjny (np. węzeł transportowy komunikacyjny Kraków – Balice);
2) podaje ważniejsze czynniki kształtujące wybrane krajobrazy.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia i omawia czynniki kształtujące krajobraz wód powierzchniowych,
charakteryzuje krajobraz wód powierzchniowych na przykładzie krajobrazu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich,
omawia zagrożenia dla krajobrazu wód powierzchnowych.
Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm
Metody nauczania: burza mózgów, mapa mentalna, dyskusja, metody operatywne (praca z mapą, tekstem e‑materiału, filmem edukacyjnym)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlasy, mapa fizyczna Polski, karteczki samoprzylepne, arkusze papieru, pisaki
Materiały pomocnicze
Allen P.A., Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, tłum. J. Dowgiałło-Kühn, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.
Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Migoń P., Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.
Richling A., Ostaszewska K. (red), Geografia fizyczna Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel zapisuje na tablicy zdanie: „Mozaikowy krajobraz kojarzy mi się z…” – burza mózgów: uczniowie na karteczkach samoprzylepnych uzupełniają zapisane zdanie.
Swoje skojarzenia, zapisane na karteczkach, przyklejają do dużego arkusza papieru przyczepionego np. na tablicy (tworzą mapę myśli).
Krótka dyskusja na temat zapisanych skojarzeń – podsumowanie nauczyciela, że przykładem takiego krajobrazu jest krajobraz pojezierzy w Polsce.
Nauczyciel podaje temat lekcji i jej cele.
Faza realizacyjna
Wskazanie na mapie Polski pasa pojezierzy, wyróżnienie w nim głównych regionów (można wykorzystać także mapę z e‑materiału).
Przypomnienie terminu jeziorność.
Wskazanie na mapie Polski największych jezior na polskich pojezierzach z uwzględnieniem największych jezior Pojezierza Mazurskiego (tabela w e‑materiale).
Omówienie genezy jezior mazurskich – związek z ostatnim zlodowaceniem bałtyckim (e‑materiał).
Następnie nauczyciel zapoznaje uczniów z filmem edukacyjnym (e‑materiał).
Uczniowie, pracując w parach, wypisują cechy krajobrazu młodoglacjalnego.
Dyskusja na forum klasy – wpływ ostatniego zlodowacenia na cechy krajobrazu pojezierzy (nie tylko jeziora).
Podział uczniów na grupy – ich zadaniem jest stworzenie mapy myśli ukazującej przykłady zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego pojezierzy.
Uczniowie dyskutują w grupie nad wyborem przykładów, następnie na arkuszu papieru tworzą mapę myśli (może być w formie ciągu przyczynowo‑skutkowego).
Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu grupy przyczepiają swoje prace do tablicy, następnie przedstawiciele grup prezentują je.
Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia wypowiedzi, podsumowuje pracę uczniów, zwracając uwagę na charakterystyczne cechy pojezierzy, podkreśla zauważone przez uczniów zależności między poszczególnymi elementami środowiska przyrodniczego. W podsumowującej dyskusji uczniowie omawiają zagrożenia dla krajobrazu wód powierzchniowych.
Faza podsumowująca
Nauczyciel ocenia pracę i zaangażowanie uczniów na lekcji; podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału.
Uczniowie indywidualnie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału.
Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i o to, co było nową wiedzą dla uczniów; uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.
Praca domowa
Znajdź w swoim regionie lub w jego pobliżu przykład krajobrazu związanego z rzeźbą polodowcową (młodo- lub staroglacjalną). Jak lądolód wpłynął na wody powierzchniowe w tym krajobrazie?
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny można wykorzystać w toku lekcji na temat cech ukształtowania powierzchni Polski oraz znaczenia jezior (zakres podstawowy: XIV. 4, XIV. 8). Film edukacyjny można wykorzystać także w trakcie lekcji powtórzeniowej z działu dotyczącego związków między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski (zakres rozszerzony: XIII).