Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Jak tworzy się nazwy alkanów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• poznaje zasady nazewnictwa systematycznego alkanów;

• podaje nazwę systematyczną dowolnego alkanu;

• zapisuje wzór alkanu na podstawie nazwy;

• wnioskuje, czy zaproponowana nazwa alkanu jest poprawna.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• burza mózgów;

• praca z e‑materiałem;

• praca z modelami.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑lekcji, pyta uczniów, czy ktoś potrafi nazwać związek ze zdjęcia – jest to pretekst do dyskusji na temat zasad nazewnictwa alkanów.

2. Nauczyciel przedstawia temat oraz wspólnie z uczniami formułuje cele lekcji.

3. Nauczyciel sprawdza wiedzę wyjściowa uczniów, zadając pytania np.: które związki chemiczne należą do chemii organicznej, a które do nieorganicznej? Jak zbudowane są alkany?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi o dobranie się w pary. Uczniowie będą pracować z programem typu ChemSketch i w nim modelować struktury oraz sprawdzać ich nazwę.
   Zadaniem uczniów jest poznanie zasad nazewnictwa alkanów. Uczniowie mogą korzystać dodatkowo z zawartości e‑materiału.

2. Po zbudowaniu modeli uczniowie zamieniają się miejscami z członkami innej grupy i próbują nazwać skonstruowane przez inne grupy modele.

3. Po skończonej pracy uczniowie zastanawiają się w parach, jakie mogą być zalecane zasady nazewnictwa alkanów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje omawiany na lekcji materiał.

2. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela, jakie zasady obowiązują podczas nazewnictwa alkanów, zapisują je na kartkach i przyczepiają techniką gadającej ściany. Dodatkowo określają czy przedstawione przez nauczyciela wzory grupowe lub strukturalne są poprawne (i ewentualnie dlaczego są błędne)

3. Uczniowie wykonują zadanie nr 2 e‑materiału oraz rysują dla osoby siedzącej obok wzór alkanu do nazwania i podają nazwę alkanu do narysowania wzoru strukturalnego lub grupowego.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują model alkanu i podpisują go nazwą.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej lub do podsumowania wiadomości w lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Program typu ChemSketch.

• Za pomocą programu komputerowego typu ChemSketch zbuduj modele cząsteczek różnych alkanów, sprawdź czym różnią się od siebie ich systematyczne nazwy, zastanów się jakie zasady zaleca IUPAC podczas nazewnictwa alkanów.

• W przypadku trudności w obsłudze programu skorzystaj z samouczka dostępnego w zasobach Internetu.

2. Wykonaj następujące operacje:

• Narysuj (zbuduj) i przeprowadź proces optymalizacji przez program wzorów strukturalnych węglowodorów (możesz użyć opcji 2D i 3D).

• Sprawdź nazwę nadaną przez program Twoim modelom.

• Zastanów się, jakimi regułami należy się kierować podczas nazewnictwa związków organicznych.