Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Sztuka retoryki – przemowa Gerwazego w Panu Tadeuszu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
II. Kształcenie językowe.
4. Świadome wykorzystanie działań językowych w formowaniu odpowiedzialności za własne zachowania językowe.
III. Tworzenie wypowiedzi.
4. Doskonalenie umiejętności retorycznych, w szczególności zasad tworzenia wypowiedzi spójnych, logicznych oraz stosowania kompozycji odpowiedniej dla danej formy gatunkowej.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;
8) rozróżnia pojęcia manipulacji, dezinformacji, postprawdy, stereotypu, bańki informacyjnej, wiralności; rozpoznaje te zjawiska w tekstach i je charakteryzuje;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • zapozna się z fragmentem przemowy Gerwazego w Księdze VII. Rada;

  • przeanalizuje środki retoryczne, którymi posługuje się Gerwazy, aby przekonać szlachtę z Dobrzyńskiego zaścianka do zajazdu na Soplicowo;

  • na przykładach z lektury pozna zasady tworzenia przemowy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed zajęciami:

  1. Nauczyciel inicjuje rozmowę na temat sztuki retoryki, prosi uczniów o przypomnienie postaci słynnych mówców.

  2. Nauczyciel przypomina, że retoryka przez wieki była autonomiczną dziedziną wiedzy i przedmiotem szkolnym, uczącym logicznego, stosownego i pięknego sposobu wyrażania myśli w mowie i na piśmie.

  3. Nauczyciel podkreśla rolę retoryki w życiu publicznym.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do wcześniejszej rozmowy.

  2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

  3. Uczniowie analizują cytat Platona z Fajdrosa:
    „Sztuka wymowy w ogóle jest sztuką prowadzenia dusz ludzkich za pomocą mów...”
    Mogą przeprowadzić dyskusję na ten temat.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie odsłuchują nagranie audio i wykonują polecenia 1. i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

  2. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia 1.-8. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

  3. Ćwiczenia 1., 2., 4., 7. mogą być wykonane w podziale na grupy lub wspólnie, po grupowej dyskusji.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie – przedstawienie zasad retoryki i środków retorycznych wykorzystywanych przez bohaterów Pana Tadeusza. Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź. Nauczyciel komentuje.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu..

  3. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom debatę na temat: Sztuka retoryki – perswazja, czy manipulacja? (jako przygotowanie do pracy domowej).

Praca domowa:

  1. Poszukaj w dostępnych źródłach informacji dotyczących manipulacji. Następnie rozstrzygnij, czy Gerwazy przekonuje perswazją Dobrzyńskich do swoich zamiarów, czy też nimi manipuluje. Sformułuj wypowiedź pisemną na 90 do 120 słów.

Materiały pomocnicze:

  • Mirosław Korolko, Sztuka retoryki, Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990.

  • Jakub Zdzisław Lichański, Retoryka. Od renesansu do współczesności. Tradycja i innowacja, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się