Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Reakcja anionów z jonami srebra(I) oraz baru(II).

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Wymagania ogólne

Zakres podstawowy i rozszerzony

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

5) wykorzystuje wiedzę i dostępne informacje do rozwiązywania problemów chemicznych z zastosowaniem podstaw metody naukowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• klasyfikuje aniony na grupy analityczne wg Bunsena;

• omawia reakcje wybranych anionów z jonami ${\text{Ag}}^{+}$ oraz ${\text{Ba}}^{2+}$;

• przeprowadza doświadczalnie reakcje wybranych anionów z jonami ${\text{Ag}}^{+}$ oraz ${\text{Ba}}^{2+}$;

• pisze równania reakcji wybranych anionów z jonami ${\text{Ag}}^{+}$ oraz ${\text{Ba}}^{2+}$;

• określa rozpuszczalność osadów w wodzie i rozcieńczonym ${\text{HNO}}_3$.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment uczniowski;

• wirtualne laboratorium;

• śniegowa kula;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• rzutnik multimedialny;

• pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel inicjuje dyskusję z uczniami na temat chemii barw, wskaźników chemicznych i reakcji charakterystycznych. Uczniowie swoje wyjaśnienia lub przykłady zapisują na samoprzylepnych kolorowych karteczkach, które umieszczają na wspólnym arkuszu a następnie razem formułują końcowy wniosek.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów - ile jest grup analitycznych anionów oraz, do której grupy zaklasyfikowany został anion wodorotlenkowy?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Każdy uczeń losuje dwie kule spośród pięciu koszyków. (W koszykach o nr. 1‑4 znajdują się wybrane aniony analityczne z pierwszych czterech grup analitycznych anionów. Natomiast w piątym koszyku znajdują się wybrane aniony z grup V‑VII).

2. Po losowaniu, uczniowie przeprowadzają analizę wybranych dwóch anionów w wirtualnym laboratorium, zgodnie z instrukcję zawartą w medium, oraz zapisują równania reakcji chemicznych przeprowadzanych analiz. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Po wykonaniu zadania, uczniowie zgłaszają swoją gotowość do dalszej pracy przez podniesienie wylosowanych kulek.

3. Uczniowie, po wykonaniu zadania, poszukują swojego kolegi/koleżanki, który miał te same aniony do analizy, i wspólnie sprawdzają swoją wiedzę między sobą. Następnie wyniki swojej pracy kontrolują z inną parą, aż do zgromadzenia wszystkich uczniów w jedną grupę. Cała grupa weryfikuje wspólnie swoje odpowiedzi i sporządza poster obrazujący wyniki ich pracy. Uczniowie podobnie postępują z drugą kulką.

4. Po wykonaniu całego zadania uczniowie prezentują przygotowane przez siebie postery na forum klasy w celu oceny poprawności merytorycznej przez nauczyciela oraz przygotowują do powieszenie w sali lub na szkolnym korytarzu.

5. Nauczyciel wyznacza dwóch uczniów do roli asystenta, którzy będą przeprowadzali pokaz doświadczalny. Wykrywanie anionów (siarczanowych(VI), węglanowych, fosforanowych(V)) oparte jest na reakcjach indywidualnych jonów z dwoma odczynnikami grupowymi, tj. azotanem(V) srebra ${\text{AgNO}}_3$ i chlorkiem baru ${\text{BaCl}}_2$, obserwacji, czy po ich dodaniu wytrąca(ją) się osad(y) czy nie, barwy i postaci tych osadów oraz ich rozpuszczalności w ${\text{HNO}}_3$ (w przypadku trudno rozpuszczalnych soli barowych i srebrowych). Po przeprowadzonych pokazach, trwa dyskusja.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania: Jaki efekt jest charakterystyczny podczas rozpuszczania się osadów węglanu srebra(I) i węglanu baru? Jaki kolor ma osad fosforanu(V) srebra(I)? Jaki odczynnik stosuje się do sprawdzania rozpuszczalności osadów soli srebrowych i barowych?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas tematów z reakcji charakterystycznych poszczególnych anionów, jako formę podsumowania wiadomości.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jaki efekt jest charakterystyczny podczas rozpuszczania się osadów węglanu srebra(I) i węglanu baru w kwasie azotowym(V)?

• Jaki kolor ma osad fosforanu(V) srebra(I)?

• Jaki odczynnik stosuje się do sprawdzania rozpuszczalności osadów soli srebrowych i barowych?

2. Doświadczenie:

• Sprzęt i szkło laboratoryjne: statywy do probówek, probówki, łyżeczka, pipety.

• Odczynniki chemiczne: sole: węglan, siarczan(VI), fosforan(V), kwas azotowy(V), chlorek baru, azotan(V) srebra(I), woda.

3. Arkusze papieru A3 na postery, mazaki.

4. Pięć koszy z kulami anionów analitycznych.

5. Karta pracy ucznia: