Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Struktura wieku ludności i czynniki ją kształtujące.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II
Podstawa programowa:
VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.
Uczeń:
2) analizuje i wyjaśnia zmiany liczby ludności świata oraz przestrzenne zróżnicowanie wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego;
3) opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych krajów świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia czynniki, które kształtują strukturę wieku ludności,
odczytuje informacje dotyczące wieku społeczeństwa z piramidy wieku,
porównuje społeczeństwo młode i stare,
wyjaśnia, na czym polega proces starzenia się ludności (społeczeństw),
analizuje strukturę wieku ludności w wybranych państwach.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: burza mózgów, dyskusja, plakat/rybi szkielet, pogadanka, grafika interaktywna
Formy zajęć: praca indywidualna, praca grupowa, praca zbiorowa
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, arkusz papieru, kolorowe karteczki lub paski papieru, guma mocująca, pisaki
Materiały pomocnicze:
Jagielski A., Geografia ludności, PWN, Warszawa 1978
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie wprowadzenia z e‑materiału; inicjuje burzę mózgów do odpowiedzi na pytania zawarte we wprowadzeniu (Od czego to zależy? Co kształtuje strukturę wieku różnych społeczeństw?).
Wspólnie z uczniami ustalają główne czynniki wpływające na kształtowanie struktury wieku społeczeństw.
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nauczyciel przykleja do tablicy dużą planszę przedstawiającą szkielet ryby, wpisuje pytanie (problem) w głowę ryby: Co kształtuje strukturę wieku różnych społeczeństw?
Uczniowie dopisują wybrane wcześniej czynniki główne (4) – przy liniach symbolizujących „duże ości” (załącznik).
Klasa zostaje podzielona na 5 grup; każda z nich poszukuje przyczyn, które mają wpływ na dany czynnik główny.
Nauczyciel rozdaje każdej grupie kolorowe kartki lub paski papieru, na nich uczniowie zapisują ustalone w grupie przyczyny – są to „małe ości”, które uczniowie przypinają do „dużych ości”;
Następnie uczniowie wybierają te przyczyny, które ich zdaniem są najistotniejsze, najczęściej się powtarzają.
Nauczyciel wyświetla z e‑materiału schemat faz rozwoju demograficznego – uczniowie poznają pojęcia eksplozji demograficznej i regresu demograficznego; nauczyciel inicjuje pogadankę na temat młodego i starego społeczeństwa oraz wspólnie z uczniami wyjaśniają, na czym polega proces starzenia się społeczeństw.
Następnie nauczyciel z e‑materiału wyświetla piramidy wieku dla społeczeństw Szwecji i Meksyku; wyjaśnia uczniom, co przedstawiają te wykresy.
Uczniowie analizują piramidy wieku, starają się z nich odczytać jak najwięcej cech społeczeństwa Szwecji i Meksyku; określają, czy są to społeczeństwa młode czy stare.
Następnie nauczyciel wyświetla piramidy Etiopii i Japonii – prosi uczniów o porównanie i o znalezienie przyczyn różnic, które można zauważyć na wykresach.
Uczniowie nadal przebywają w w pięciu grupach, które pracowały nad rybim szkieletem – każda z grup otrzymuje zadanie analizy jednej z piramid w grafice interaktywnej (piramidy wieku dla krajów: Włochy, Arabia Saudyjska, Rosja, Syria, Czad).
Po upływie kilku minut przedstawiciele grup omawiają wybrane piramidy wieku, nauczyciel uzupełnia, podsumowuje pracę każdej grupy.
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami - ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Następnie nauczyciel wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału - uczniowie wykonują wskazane ćwiczenia z e‑materiału.
Uczniowie omawiają ćwiczenia, dzielą się swoimi doświadczeniami, nauczyciel w razie potrzeby wspiera ich.
Praca domowa
Wykonaj pozostałe ćwiczenia z e‑materiału.
Porównaj podane piramidy wieku dla Indii – w 2017 roku i prognozę na 2050 rok. Przedstaw prognozowane zmiany w strukturze wieku ludności Indii oraz w średniej długości życia społeczeństwa.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
grafikę interaktywną można wykorzystać w fazie wprowadzającej do lekcji dotyczących przyczyn i konsekwencji procesu starzenia się ludności oraz jego zróżnicowania na świecie (zakres podstawowy VIII.5)
wybraną część grafiki interaktywnej można wykorzystać w fazie wprowadzającej do lekcji dotyczącej struktury demograficznej ludności Polski (zakres podstawowy XV.2)