Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Czytanie mapy topograficznej
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa
I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja.
Uczeń:
2) wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej i podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów map.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest i z czego składa się mapa topograficzna,
poznaje metody prezentacji kartograficznej,
odczytuje z mapy oraz przelicza na jednostki rzeczywiste odległości oraz powierzchnie,
analizuje rzeźbę terenu na mapach topograficznych, oblicza wysokości względne i spadek terenu,
zapoznaje się z systemem umownych znaków topograficznych,
odszukuje obiekty na mapach i interpretuje ich właściwości.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody nauczania: blended learning, IBSE
Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, arkusze mapy topograficznej 1:10 000 i 1:25 000, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Pasławski J., (red.), Wprowadzenie do kartografii i topografii, Nowa Era, Warszawa–Wrocław 2010.
Źródła map topograficznych: mapy.geoportal.gov.pl (dostęp 17.06.2020).
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Sprawdzenie zadania domowego.
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie do lekcji poprzez krótkie omówienie podziału map i ogólnych cech mapy topograficznej – nauczyciel zadaje uczniom pytania sprawdzające ich wiedzę na ten temat.
Faza realizacyjna
Pogadanka nauczyciela wzbogacona prezentacją multimedialną zawierającą materiał ilustracyjny, podczas której omawiane są główne cechy map topograficznych – układy współrzędnych (różnice między nimi), podział ze względu na skalę i dokładność, elementy treści, legenda itp. Nauczyciel informuje uczniów, na czym polega czytanie mapy.
Omówienie zasad wykonania zadania. Zadaniem uczniów jest zapoznanie się z mapami topograficznymi w skalach 1:10 000 i 1:25 000 oraz analiza ich treści.
Podział uczniów na grupy (liczebność grup określa nauczyciel). Każda grupa otrzymuje arkusze map topograficznych w skali 1:10 000 i 1:25 000 (alternatywnie wyświetlane są mapy np. z zasobów geoportalu na tablecie lub ekranie komputera).
Praca w grupach – uczniowie analizują wskazane przez nauczyciela fragmenty arkuszy map topograficznych w skali 1:10 000 i 1:25 000 w następującym zakresie:
zidentyfikowanie informacji pozaramkowej (godło i nazwa arkusza, układ współrzędnych, poziom odniesienia wysokości, skala i podziałka mapy, skorowidz sąsiednich arkuszy i in.),
odczytanie z mapy wartości poziomic i ustalenie cięcia poziomicowego,
zidentyfikowanie obiektów terenowych przedstawionych na mapie za pomocą znaków umownych, skalowanych i pozaskalowych,
określenie poziomu generalizacji przedstawionych na mapie zjawisk i obiektów,
określenie maksymalnej i minimalnej wysokości bezwzględnej,
obliczenie maksymalnej deniwelacji terenu,
obliczenie odległości między wybranymi obiektami,
określanie azymutu z danego punktu do punktu docelowego,
określenie ogólnych cech rzeźby i nachylenia terenu na podstawie kształtu i gęstości poziomic,
określenie różnic między sposobami prezentacji treści na mapach w skali 1:10 000 i 1:25 000.
Przedstawienie na forum klasy rezultatów pracy w grupach – po prezentacji kilku wybranych grup następuje dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, której celem jest ewentualne skorygowanie i uzupełnienie przedstawionych informacji. Nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi.
Zaprezentowanie uczniom filmu samouczka z e‑materiału. Uczniowie wykonują polecenie do filmu, przedstawiają rezultaty pracy, nauczyciel kontroluje poprawność wypowiedzi.
Podsumowanie przez nauczyciela, w interakcji z uczniami, najważniejszych zasad czytania i interpretowania treści mapy topograficznej.
Polecenie wykonania kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Wykonanie wskazanych ćwiczeń zawartych w e‑materiale i zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału w domu.
Na dowolnej mapie topograficznej przedstawiającej Twoje miejsce zamieszkania odszukaj i wynotuj informacje o skali. Zlokalizuj i zaznacz na mapie kilka wybranych elementów z legendy. Odczytaj z mapy wartości poziomic oraz oblicz odległość między dwoma wybranymi przez siebie punktami.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Zawarty w e‑materiale film samouczek może być wykorzystany jako materiał przygotowujący do zajęć terenowych prowadzonych z wykorzystaniem map topograficznych (zakres rozszerzony: I. 6). Będzie także częściowo przydatny do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego metod prezentacji danych przestrzennych (zakres podstawowy: I).