Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Analizujemy odkrywkę geologiczną
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa
V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.
Uczeń:
10) analizuje podczas zajęć w terenie odkrywkę geologiczną i wnioskuje na jej podstawie o przeszłości geologicznej obszaru.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
korzysta z map geologiczno‑turystycznych,
wykonuje podstawowe pomiary odkrywki,
rozpoznaje typy skał występujących w odkrywce,
wykonuje profil geologiczny wraz z jego opisem.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, metody operatywne (praca z tekstem e‑materiału, filmem edukacyjnym, mapą), ćwiczenia praktyczne (terenowe) – obserwacje bezpośrednie i pomiary w terenie
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, taśmy miernicze, małe łopatki lub szpachelki, aparat fotograficzny, urządzenie GPS, mapy najbliższej okolicy szkoły
Materiały pomocnicze
Eicher D.L., Czas geologiczny, PWN, Warszawa 1979.
Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, W. Jaroszewski (red.), Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1978.
PRZEBIEG LEKCJI
Kilka dni przed zajęciami terenowymi nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z e‑materiałem, zapoznaje ich z regulaminem warsztatu terenowego, podaje informacje organizacyjne (termin, godzina zbiórki, strój, sprzęt) i przedstawia uczniom miejsce i przebieg zajęć. Łączy uczniów w grupy. Liczba grup zależna jest od liczby planowanych stanowisk pomiarowych.
Faza wprowadzająca
Czynności organizacyjne.
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka na temat odkrywki geologicznej, profilu geologicznego, występowania innych odkrywek geologicznych w najbliższej okolicy, powstałych na skutek działalności człowieka lub procesów naturalnych (osuwiska, wyrobiska, kamieniołomy, wykopy i inne).
Krótka dyskusja o roli odkrywek geologicznych w poznaniu historii danego regionu.
Dokładna lokalizacja wybranej odkrywki na mapie (Centralna Baza Danych Geologicznych, dzięki której można się dowiedzieć, gdzie w okolicy znajdują się geostanowiska).
Przypomnienie rodzajów skał występujących w okolicy wybranej odkrywki i ich charakterystyki (jak możemy je rozpoznać?). Jeżeli mamy więcej czasu, możemy zastosować pracę w grupach.
Nauczyciel przypomina temat i cele warsztatu terenowego; sprawdza, czy wszystkie grupy mają potrzebne urządzenia pomiarowe (np. taśmę mierniczą, łopatki); przypomina uczniom o zasadach BHP podczas zajęć w terenie.
Uczniowie ustawiają się przy wyznaczonych stanowiskach.
Faza realizacyjna
Nauczyciel podaje każdej grupie listę zadań do wykonania – wszystkie grupy mają takie same zadania, jeżeli odkrywka jest rozległa, mogą pracować w różnych jej miejscach (przy kilku stanowiskach potrzebny jest drugi nauczyciel dbający o bezpieczeństwo uczniów przy pracy).
Lista zadań: 1. Lokalizacja miejsca za pomocą GPS i mapy (np. turystycznej lub topograficznej); 2. Opis wyglądu odkrywki, pomiar szerokości i wysokości odkrywki; 3. Rodzaj skał występujących w odkrywce; 4. Sposób zalegania warstw skalnych; 5. Kolejność występowania warstw skalnych; 6. Miąższość warstw; 7. Wykonanie profilu geologicznego z opisem (na podstawie obserwacji i pomiarów).
Uczniowie dokonują samodzielnie podziału zadań w swoich grupach.
Uczniowie dokumentują przydzieloną odkrywkę:
- na miejscu w grupach lokalizują swoje położenie za pomocą GPS i mapy papierowej (orientują mapę w terenie),
- dokonują opisu wyglądu odkrywki; opisują warstwy skalne (ich ułożenie i nachylenie), rodzaj skał występujących w odkrywce (opis skał, np. ich barwa, frakcja),
- w miarę możliwości uczniowie określają kolejność występowania warstw i dokonują pomiaru odkrywki (z zachowaniem wszelkiej ostrożności). Za pomocą taśmy mierniczej wykonują pomiar wysokości wybranej odkrywki, szerokości, a następnie miąższości poszczególnych warstw; zapisują wszystkie wyniki,
- robią zdjęcia odkrywki lub wykonują jej szkic,
- po dokonaniu pomiarów, w grupach wykonują schemat zaobserwowanych i pomierzonych warstw skalnych występujących w odkrywce; wykonują profil geologiczny z opisem skał. Ten punkt pracy można wykonać na zajęciach kameralnych w sali lekcyjnej, po warsztacie terenowym.
Po dokonaniu pomiarów, w grupach uczniowie wykonują schemat zaobserwowanych i pomierzonych warstw skalnych występujących w odkrywce. Sporządzają profil geologiczny z opisem skał.
Po zakończeniu pracy uczniowie porównują jej efekty (narysowane profile geologiczne).
Nauczyciel cały czas obserwuje pracę uczniów, jeżeli jest taka potrzeba, wspiera ich, na bieżąco weryfikuje poprawność wykonywanych badań, pilnuje bezpieczeństwa uczniów (zwłaszcza podczas pomiarów odkrywki).
Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów podczas warsztatu terenowego, zestawiając ją z założonymi celami; ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.
Zbiera wykonane profile geologiczne (może je wykorzystać na innej lekcji do ćwiczeń).
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami (co było łatwe, trudne, ciekawe, gdzie można wykorzystać zdobytą wiedzę).
Praca domowa
Wskaż możliwości wykorzystania obserwowanych rodzajów skał w poznanej odkrywce geologicznej.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film edukacyjny może zostać wykorzystany podczas lekcji dotyczącej skał i minerałów (zakres rozszerzony: V. 3; zakres podstawowy: V. 4).