SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Analizujemy odkrywkę geologiczną

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

V. Dynamika procesów geologicznych i geomorfologicznych: najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi, minerały, geneza i wykorzystanie skał, procesy rzeźbotwórcze i ich efekty (wietrzenie, erozja, transport, akumulacja, ruchy masowe), odkrywka geologiczna.

Uczeń:

10) analizuje podczas zajęć w terenie odkrywkę geologiczną i wnioskuje na jej podstawie o przeszłości geologicznej obszaru.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• korzysta z map geologiczno‑turystycznych,

• wykonuje podstawowe pomiary odkrywki,

• rozpoznaje typy skał występujących w odkrywce,

• wykonuje profil geologiczny wraz z jego opisem.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, metody operatywne (praca z tekstem e‑materiału, filmem edukacyjnym, mapą), ćwiczenia praktyczne (terenowe) – obserwacje bezpośrednie i pomiary w terenie

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, taśmy miernicze, małe łopatki lub szpachelki, aparat fotograficzny, urządzenie GPS, mapy najbliższej okolicy szkoły

Materiały pomocnicze

Eicher D.L., Czas geologiczny, PWN, Warszawa 1979.

Przewodnik do ćwiczeń z geologii dynamicznej, W. Jaroszewski (red.), Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1978.

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka dni przed zajęciami terenowymi nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z e‑materiałem, zapoznaje ich z regulaminem warsztatu terenowego, podaje informacje organizacyjne (termin, godzina zbiórki, strój, sprzęt) i przedstawia uczniom miejsce i przebieg zajęć. Łączy uczniów w grupy. Liczba grup zależna jest od liczby planowanych stanowisk pomiarowych.

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne.

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka na temat odkrywki geologicznej, profilu geologicznego, występowania innych odkrywek geologicznych w najbliższej okolicy, powstałych na skutek działalności człowieka lub procesów naturalnych (osuwiska, wyrobiska, kamieniołomy, wykopy i inne).

• Krótka dyskusja o roli odkrywek geologicznych w poznaniu historii danego regionu.

• Dokładna lokalizacja wybranej odkrywki na mapie (Centralna Baza Danych Geologicznych, dzięki której można się dowiedzieć, gdzie w okolicy znajdują się geostanowiska).

• Przypomnienie rodzajów skał występujących w okolicy wybranej odkrywki i ich charakterystyki (jak możemy je rozpoznać?). Jeżeli mamy więcej czasu, możemy zastosować pracę w grupach.

• Nauczyciel przypomina temat i cele warsztatu terenowego; sprawdza, czy wszystkie grupy mają potrzebne urządzenia pomiarowe (np. taśmę mierniczą, łopatki); przypomina uczniom o zasadach BHP podczas zajęć w terenie.

• Uczniowie ustawiają się przy wyznaczonych stanowiskach.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel podaje każdej grupie listę zadań do wykonania – wszystkie grupy mają takie same zadania, jeżeli odkrywka jest rozległa, mogą pracować w różnych jej miejscach (przy kilku stanowiskach potrzebny jest drugi nauczyciel dbający o bezpieczeństwo uczniów przy pracy).

• Lista zadań: 1. Lokalizacja miejsca za pomocą GPS i mapy (np. turystycznej lub topograficznej); 2. Opis wyglądu odkrywki, pomiar szerokości i wysokości odkrywki; 3. Rodzaj skał występujących w odkrywce; 4. Sposób zalegania warstw skalnych; 5. Kolejność występowania warstw skalnych; 6. Miąższość warstw; 7. Wykonanie profilu geologicznego z opisem (na podstawie obserwacji i pomiarów).

• Uczniowie dokonują samodzielnie podziału zadań w swoich grupach.

• Uczniowie dokumentują przydzieloną odkrywkę:
  - na miejscu w grupach lokalizują swoje położenie za pomocą GPS i mapy papierowej (orientują mapę w terenie),
  - dokonują opisu wyglądu odkrywki; opisują warstwy skalne (ich ułożenie i nachylenie), rodzaj skał występujących w odkrywce (opis skał,  np. ich barwa, frakcja),
  - w miarę możliwości uczniowie określają kolejność występowania warstw i dokonują pomiaru odkrywki (z zachowaniem wszelkiej ostrożności). Za pomocą taśmy mierniczej wykonują pomiar wysokości wybranej odkrywki, szerokości, a następnie miąższości poszczególnych warstw; zapisują wszystkie wyniki,
  - robią zdjęcia odkrywki lub wykonują jej szkic,
  - po dokonaniu pomiarów, w grupach wykonują schemat zaobserwowanych i pomierzonych warstw skalnych występujących w odkrywce; wykonują profil geologiczny z opisem skał. Ten punkt pracy można wykonać na zajęciach kameralnych w sali lekcyjnej, po warsztacie terenowym.

• Po dokonaniu pomiarów, w grupach uczniowie wykonują schemat zaobserwowanych i pomierzonych warstw skalnych występujących w odkrywce.  Sporządzają profil geologiczny z opisem skał.

• Po zakończeniu pracy uczniowie porównują jej efekty (narysowane profile geologiczne).

• Nauczyciel cały czas obserwuje pracę uczniów, jeżeli jest taka potrzeba, wspiera ich, na bieżąco weryfikuje poprawność wykonywanych badań, pilnuje bezpieczeństwa uczniów (zwłaszcza podczas pomiarów odkrywki).

Faza podsumowująca

• Nauczyciel podsumowuje pracę uczniów podczas warsztatu terenowego, zestawiając ją z założonymi celami; ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.

• Zbiera wykonane profile geologiczne (może je wykorzystać na innej lekcji do ćwiczeń).

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami (co było łatwe, trudne, ciekawe, gdzie można wykorzystać zdobytą wiedzę).

Praca domowa

• Wskaż możliwości wykorzystania obserwowanych rodzajów skał w poznanej odkrywce geologicznej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny może zostać wykorzystany podczas lekcji dotyczącej skał i minerałów (zakres rozszerzony: V. 3; zakres podstawowy: V. 4).