SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Ziemia we Wszechświecie – powtórzenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

II. Ziemia we Wszechświecie: Ziemia jako planeta, następstwa ruchów Ziemi, ciała niebieskie, Układ Słoneczny, budowa Wszechświata.

Uczeń:

1) charakteryzuje Ziemię jako planetę Układu Słonecznego;

3) przedstawia i porównuje ciała niebieskie tworzące Układ Słoneczny;

4) charakteryzuje budowę Wszechświata oraz stan jego poznania;

5) kształtuje wyobrażenie o ogromie i złożoności Wszechświata obserwując ciała niebieskie na zdjęciach i mapach kosmosu, prowadzi obserwacje gwiazdozbiorów nieba północnego, dostrzega piękno i harmonię Wszechświata oraz Ziemi widzianej z kosmosu.

Zakres rozszerzony

II. Obserwacje astronomiczne i współczesne badania Wszechświata: wysokość górowania Słońca, wyznaczanie współrzędnych geograficznych, fazy Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca, osiągnięcia badawcze w eksploracji Wszechświata.

Uczeń:

3) wyjaśnia występowanie faz Księżyca, zaćmień Słońca i Księżyca oraz oddziaływanie Księżyca i Słońca na powstawanie pływów;

4) prezentuje teorię heliocentryczną Mikołaja Kopernika, znaczenie współczesnych metod badań kosmicznych oraz osiągnięcia naukowców, w tym Polaków, w poznawaniu Wszechświata;

5) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za przyszłość planety Ziemi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia budowę Wszechświata i teorię dotyczącą jego powstania,

• omawia budowę Układu Słonecznego i teorię dotyczącą powstania jego oraz Ziemi,

• porównuje założenia teorii geocentrycznej i heliocentycznej oraz ocenia ich prawdziwość,

• charakteryzuje Ziemię jako planetę Układu Słonecznego oraz jej wzajemne relacje ze Słońcem i Księżycem,

• przedstawia współczesne metody badań kosmicznych i osiągnięcia w poznawaniu Wszechświata,

• wykonuje obliczenia astronomiczne z wykorzystaniem różnych jednostek odległości,

• podejmuje refleksję dotyczącą ogromu i harmonii Wszechświata.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, pogadanka, stacje zadaniowe

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Atlas gwiazd: stellarium‑web.org, [online], dostępny w internecie: https://stellarium-web.org/ (dostęp 27.10.2021).

Atlas zaćmień Słońca i Księżyca na stronie NASA: eclipse.gsfc.nasa.gov, [online], dostępny w internecie: https://eclipse.gsfc.nasa.gov/eclipse.html (dostęp 27.10.2021).

Rybka E., Astronomia ogólna, PWN, Warszawa 1978.

Strona internetowa NASA z wizualizacjami faz Księżyca: svs.gsfc.nasa.gov, [online], dostępny w internecie: https://svs.gsfc.nasa.gov/cgi-bin/details.cgi?aid=4000 (dostęp 27.10.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Sprawdzenie zadania domowego.

• Dialog z uczniami mający na celu podsumowanie ostatniej lekcji.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel prowadzi dialog z uczniami na temat piękna, złożoności i harmonii Wszechświata.

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup, rozdaje im po jednym zestawie zadań w kopercie i objaśnia, na czym polega metoda stacji zadaniowych. Każda z grup podchodzi do jednego stanowiska (stacji), np. grupa 1 do stacji 1, grupa 2 do stacji 2 itd. Stację stanowi stolik, koperta z zadaniami i tablet z wyświetlonym na nim e‑materiałem – treści dla zakresu podstawowego i rozszerzonego oznaczono w części „Przeczytaj” i grafice interaktywnej. Każda z grup ma za zadanie wykonać polecenie zawarte w kopercie. Uczniowie zapisują odpowiedzi na osobnych arkuszach papieru. Wszystkie grupy pracują w tym samym czasie. Kiedy któraś z grup wykona zadanie z pierwszej stacji, sygnalizuje to i zamienia się miejscami z inną grupą, która również skończyła wykonywać zadanie. Praca w grupie trwa tak długo, aż uczniowie wykonają wszystkie polecenia. Grupy nie wymieniają się między sobą informacjami.

• Po zakończonej pracy nauczyciel prosi wybrane grupy o przedstawienie na forum klasy odpowiedzi do danego polecenia. Następuje wówczas klasowa dyskusja, nad przebiegiem której czuwa nauczyciel.

• Następnie uczniowie dyskutują na temat postawy współodpowiedzialności za przyszłość naszej planety.

• W kolejnej części lekcji nauczyciel wyświetla na tablicy zadania z bloku ćwiczeń interaktywnych. Wskazani uczniowie podchodzą do tablicy i rozwiązują je.

Faza podsumowująca

• Każda z grup przygotowuje po jednym podsumowującym pytaniu. Następnie chętni uczniowie z innych grup udzielają na nie odpowiedzi na forum klasy.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Wykonanie krzyżówki dotyczącej treści związanych z tym e‑materiałem.

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może posłużyć w fazie realizacyjnej oraz podsumowującej, a także po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości). Może także znaleźć swoje zastosowanie na innych lekcjach z zakresu geografii astronomicznej (zakres podstawowy i rozszerzony: II).

Polecenia w kopertach

Stacja 1. Zapoznajcie się z punktem 1 z części „Przeczytaj”. Następnie na arkuszu papieru:

• wymieńcie trzy różnice między teorią geocentryczną i teorią heliocentryczną,

• zapiszcie przykłady założeń teorii heliocentrycznej, co do których dziś już wiemy, że są nieprawdziwe,

• narysujcie schemat zależności między jednostkami odległości w astronomii,

• narysujcie graficzny schemat obrazujący teorię powstania Wszechświata,

• zapiszcie podobieństwa i różnice między gwiazdozbiorem a galaktyką.

Stacja 2. Zapoznajcie się z punktem 2 z części „Przeczytaj”. Następnie na arkuszu papieru:

• narysujcie kopertę i dokładny adres Ziemi (obejmujący m.in. galaktykę, do której należy),

• narysujcie graficzny schemat obrazujący teorię powstania Układu Słonecznego,

• narysujcie graficzny schemat obrazujący budowę Układu Słonecznego.

Stacja 3. Zapoznajcie się z punktem 3 z części „Przeczytaj”. Następnie na arkuszu papieru:

• sporządźcie tabelę, w której porównacie, w jaki sposób poznawano Wszechświat kiedyś i obecnie,

• narysujcie mapę myśli obrazującą najważniejsze postacie związane z poznawaniem Wszechświata, uwzględnijcie również Polaków,

• wybierzcie najważniejszy - Waszym zdaniem - lot kosmiczny i uzasadnijcie swój wybór,

• w formie graficznej przedstawicie najważniejsze wydarzenia z Kalendarza Kosmicznego.

Stacja 4. Zapoznajcie się z grafiką interaktywną. Następnie na arkuszu papieru:

• wyjaśnijcie, dlaczego Ziemia jest wyjątkową planetą,

• określcie, jaki kształt ma nasza planeta i wymieńcie jej główne wymiary,

• w formie graficznej przedstawcie metodę pomiaru Ziemi Eratostenesa,

• w formie graficznej porównajcie sfery Słońca i Ziemi.

Stacja 5. Zapoznajcie się z grafiką interaktywną. Następnie na arkuszu papieru:

• wyjaśnijcie, jakie są różnice między miesiącem syderycznym, synodycznym i gwiazdowym,

• sporządźcie mapę myśli, na której przedstawicie zależności między fazami Księżyca a pływami morskimi,

• w formie graficznej udowodnijcie zależność między wysokością Gwiazdy Polarnej a szerokością geograficzną miejsca jej obserwacji,

• w formie komiksu przedstawcie scenariusze przyszłości życia ludzkości za 5 mld lat.