Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Wędrówka Odyseusza jako metafora ludzkiego życia

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
3) Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pozna historię Odyseusza, przedstawioną w eposie Homera;

  • wyjaśni znaczenie pojęcia homo viator;

  • określi, czy wędrówkę Odyseusza można uznać za aktualną metaforę ludzkiego życia.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o odszukanie w różnych źródłach informacji na temat Odysei.
    - Kto jest autorem tekstu?
    - Kiedy powstało dzieło?
    - Gdzie powstał utwór?
    - Co jest głównym tematem Odysei?

  2. Uczniowie zapoznają się również z prezentacją (multimedium). Wybierają jedno z dwóch poleceń i przygotowują się do pracy na zamieszczony tam temat.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat zajęć. Prosi chętną osobę o omówienie informacji przygotowanych w ramach pracy przed lekcją.

  2. Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje krótko poznane informacje.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel prezentuje nagranie. Uczniowie w parach uzasadniają, że poznawanie i gromadzenie doświadczeń przez Odyseusza dotyczy trzech aspektów:
    - poznawanie mitologicznych krain starożytności,
    - odwiedzanie miejsc, w których kończy się świat żywych,
    - poznawanie samego siebie (słabości, wartości).

  3. Polecenie nr 2 z audiobooka uczniowie wykonują w kilkuosobowych grupach. Po upływie określonego czasu przedstawiają efekty swojej pracy.
    Uczniowie w parach wykonują oba ćwiczenia z sekcji „Audiobook”.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje pytanie: Czego można dowiedzieć się z Odysei Homera? Nauczyciel prosi, aby uczniowie na kartkach samoprzylepnych wypisali swoje propozycje. Uczniowie umieszczają kartki w widocznym miejscu klasy, grupują powtarzające się elementy, analizują przyczyny wskazań dominujących oraz sporadycznych.

Praca domowa:

  1. Zacytowane z audiobooka podsumowanie wykorzystaj w zakończeniu swojej rozprawki. W tym celu zredaguj jego własną i autorską wersję.
    Możemy potwierdzić tezę: wędrówka Odyseusza to metafora ludzkiego życia. Bohater eposu Homera reprezentuje archetyp wędrowca, który symbolizuje człowiecze nieustanne poszukiwanie sensu życia, zmaganie się przeciwnościami losu i niezłomność w pragnieniu dotarcia do celu. Do dziś przemawia do czytelników uniwersalizm opowieści o wielkim podróżniku. […] Gdy Odys przemierzał mityczne krainy, doznając przygód, wędrował zarazem w głąb siebie, poszukując swego prawdziwego Ja. Wrócił z wędrówki odmieniony, duchowo wzbogacony, gdyż – jak powiada przysłowie – podróż czyni mądrego mądrzejszym, a głupiego głupszym. Wędrówka dopełniła go jako człowieka – stała się treścią jego życia. Wynikające z niej metaforyczne uogólnienie odnosi się do każdego, kto może o sobie powiedzieć, że naprawdę żył. Gdyż żyć znaczy wędrować.

Materiały pomocnicze:

  • Homer, Odyseja, tłum. Lucjan Siemieński, Gdańsk 2000.

  • Lucilla Burn, Mity greckie, tłum. Robert A. Sucharski, Warszawa 1999.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Prezentacja multimedialna” do podsumowania lekcji.