Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak obliczyć stałą równowagi chemicznej oraz stężenia początkowe i równowagowe reagentów?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

IV. Kinetyka i statyka chemiczna. Energetyka reakcji chemicznych. Uczeń:

8) oblicza wartość stałej równowagi reakcji odwracalnej; oblicza stężenia równowagowe albo stężenia początkowe reagentów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze wyrażenie na stałą równowagi reakcji odwracalnej;

• oblicza stężenia równowagowe reagentów na podstawie stałej równowagi chemicznej;

• przewiduje kierunek przebiegu reakcji na podstawie ilorazu reakcji Q;

• oblicza stężenia początkowe substratów na podstawie wartości stałej równowagi oraz stężeń równowagowych;

• definiuje stałą równowagi chemicznej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film samouczek;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel pyta uczniów, czym cechuje się ich równowaga życiowa, czy ktoś ją osiągnął? Co dzieje się, jeżeli ktoś wyprowadzi Cię z równowagi? Jakimi czynnikami wyprowadza? Czy reakcje są zawsze nieodwracalne? Co to znaczy, że reakcja jest odwracalna?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie „W jaki sposób można obliczyć stałą równowagi oraz stężenie równowagowe reagentów?”.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują treści zawarte w e‑materiale, które dotyczą reakcji odwracalnych i nieodwracalnych oraz stałej równowagi. Po wyznaczonym czasie, nauczyciel zadaje pytanie: „Czym charakteryzują się reakcje odwracalne?”. Analiza wskazanych przez nauczyciela przykładów.

2. Określenie stałej równowagi i konstruowanie wyrażeń – pogadanka.

3. Analiza na forum przykładu zawartego w e‑materiale zakładka „Przeczytaj” – polecenie 1: obliczanie stałej równowagi chemicznej oraz stężenia równowagowego.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie ochotnik z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Samodzielne sprawdzenie wiedzy przez uczniów poprzez rozwiązywanie przykładów i zadań zawartych w samouczku lub to nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie przykładowych pytań: Jak zapisać wyrażenie na stałą równowagi dla reakcji przebiegającej między reagentami znajdującymi się w różnym stanie skupienia? Dlaczego w obliczeniach równowag słabych elektrolitów w roztworze wodnym nie uwzględniamy stężenia wody, a w reakcji estryfikacji uwzględniamy? Co to jest stała równowagi chemicznej? Od czego zależy wartość stałej równowagi chemicznej? Co to znaczy, że reakcja chemiczna jest odwracalna? Co oznacza stan równowagi dynamicznej?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zapisać wyrażenie na stałą równowagi dla reakcji przebiegającej między reagentami znajdującymi się w różnym stanie skupienia?

• Dlaczego w obliczeniach równowag słabych elektrolitów w roztworze wodnym nie uwzględniamy stężenia wody, a w reakcji estryfikacji uwzględniamy?

• Co to jest stała równowagi chemicznej?

• Od czego zależy stała równowagi chemicznej?

• Co to znaczy, że reakcja chemiczna jest odwracalna?

• Co oznacza stan równowagi dynamicznej?

2. Tablice maturalne: stałe dysocjacji.