Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Galaktyki i gwiazdy

Grupa docelowa: liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa:

II. Ziemia we Wszechświecie: Ziemia jako planeta, następstwa ruchów Ziemi, ciała niebieskie, Układ Słoneczny, budowa Wszechświata. Uczeń:

4) charakteryzuje budowę Wszechświata oraz stan jego poznania.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE z 2018 r.:

1. kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

2. kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zna typy galaktyk i potrafi je scharakteryzować,

• analizuje położenie Układu Słonecznego w Drodze Mlecznej i Drogi Mlecznej w Grupie Lokalnej,

• zna ewolucję Słońca,

• opisuje ewolucję typowych gwiazd,

• potrafi wymienić typy gwiazd.

Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm

Metody nauczania: wykład, burza mózgów, dyskusja, praca z komputerem, praca z e‑materiałami, praca z materiałami źródłowymi

Formy zajęć: indywidualna, zbiorowa

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, rzutnik

Materiały pomocnicze: plansze astronomiczne, encyklopedia astronomiczna

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Czynności organizacyjne, powitanie, sprawdzenie listy obecności.

Nauczyciel wywołuje dyskusję na temat: co widzimy na nocnym niebie? Dla ułatwienia prezentuje plansze astronomiczne nieba lub źródła multimedialne prezentujące niebo północnej półkuli. Uczniowie znają i wymieniają lub odczytują nazwy różnych ciał niebieskich. Nauczyciel prosi, by uczniowie odnaleźli wymieniane ciała niebieskie w encyklopedii i zlokalizowali ich położenie. Oczekiwana odpowiedź w trakcie podsumowującej dyskusji to – ciała niebieskie, które widzimy gołym okiem należą do Drogi Mlecznej, z pominięciem nielicznych są to gwiazdy świecące światłem własnym.

Podanie i wyświetlenie na tablicy tematu lekcji, podanie celów lekcji.

Faza realizacyjna

Nauczyciel w krótkim wykładzie po kolei charakteryzuje Drogę Mleczną, położenie Układu Słonecznego w Galaktyce oraz widoczną z Ziemi zagęszczoną płaszczyznę dysku Galaktyki. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się w e‑materiałach z typami galaktyk. Dzieli uczniów na grupy i rozdaje im plansze z różnymi galaktykami. Zadaniem uczniów jest ogólne scharakteryzowanie i sklasyfikowanie przykładowych galaktyk - na podstawie różnych dostępnych źródeł.

Nauczyciel przypomina, że galaktyki to skupiska gwiazd, które jak wszystko we wszechświecie zmieniają się i ewoluują. Prosi o zapoznanie się z częścią e‑materiałów dotyczącą ewolucji gwiazd – w szczególności ze schematem „Życie gwiazd”. Nauczyciel prosi szczególną uwagę zwrócić na masę gwiazd jako czynnik determinujący ewolucję gwiazd oraz prosi o odpowiedź na pytanie, która droga ewolucji może prowadzić do zainicjowania powstania kolejnych gwiazd. Po zapoznaniu się uczniów z e‑materiałami nauczyciel proponuje quiz. Wymienia masę gwiazdy i prosi o wskazanie drogi ewolucji (masy mniejsze od naszego słońca, zbliżone do masy Słońca oraz wielokrotnie większe). Uczniowie mają czas na zastanowienie lub odnalezienie informacji. Wybrany uczeń referuje odpowiedź.

Faza podsumowująca

Podsumowanie i utrwalenie wiedzy przez wykonanie ćwiczeń z e‑materiału.

Praca domowa

Uczeń przygotowuje notatkę o położeniu Drogi Mlecznej w Grupie Lokalnej oraz szerzej w supergromadzie Laniakea.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium: animację można wykorzystać przy omawianiu innych tematów o ciałach niebieskich lub budowie Wszechświata.