Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Wilhelm Ockham i krytycyzm „Nowej Szkoły”

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia poglądy szkoły nominalistycznej;

• porównuje myśl nominalistów z teoriami „starej filozofii”;

• ocenia wpływ Ockhamowskiej krytyki scholastyki na rozwój filozofii średniowiecza.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• audiobook;

• film;

• drama.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z multimedium w sekcji „Film edukacyjny”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Czym był „krytycyzm średniowieczny”? Nauczyciel prosi uczniów, aby omówili cechy charakterystyczne dla tego nurtu.

Faza realizacyjna:

1. Drama. Nauczyciel prosi uczniow, aby utworzyli czteroosobowe zespoły, które będą pracować metodą dramy w wyznaczonym czasie.
   Zadaniem każdej grupy będzie przygotowanie krótkiego reportażu lub fragmentu programu informacyjnego na temat: Wywiady arcymistrzowskie – Wilhelm Ockham. Buntownik z wyboru. Uczniowie wcielą się w różne role np. dziennikarza‑komentatora w studiu telewizyjnym (może być ich dwoje), dziennikarza przeprowadzającego wywiad (może być ich dwoje), osoby, z którą będzie przeprowadzany wywiad (może być ich dwoje). Uczniowie muszą zaplanować i przygotować swoje wypowiedzi i zaaranżować przestrzeń sceniczną. Podczas przygotowania grupy będą mogły korzystać z internetu.
   Każda grupa odgrywa swoją scenkę na forum klasy, a po zakończenych prezentacjach uczniowie dzielą się wrażeniami i dyskutują. Nauczyciel też podsumowuje wykonaną przez poszczególne grupy pracę.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”, a następnie odczytuje polecenia:
   – Na czym polegała metoda badawcza zwana „brzytwą Ockhama”?
   – Czy współczesnemu człowiekowi bliższa jest droga Ockhama, rozdzielającego rozum od wiary, czy Eckharta, który chciał „wyłożyć za pomocą filozoficznych pojęć to, co mówi święta wiara chrześcijańska, i to, co zawarte jest w Piśmie Świętym”?
   Uczniowie pracują w parach, analizując treść zadania, dyskutując i zapisując wnioski. Wybrane grupy omawiają swoje rozwiązanie i spostrzeżenia na forum klasy.

3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie indywidualnie przygotowują odpowiedź do polecenia nr 1 z zakładki „Film edukacyjny”, odpowiadając na pytania:
   – Jak w historii filozofii średniowiecznej próbowano zrealizować projekt pogodzenia rozumu i wiary?
   – Wyjaśnij, na czym polegała opozycja wiary i rozumu.
   – Przedstaw stanowiska Anzelma z Canterbury i Tomasza z Akwinu.
   – Czym było potępienie z roku 1277 i jakie miało skutki dla filozofii?
   Omówienie wyników na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 1 i 2 z zakładki „Film edukacyjny”.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

Praca domowa:

1. Uczniowie przygotowują odpowiedź na pytanie: Na czym polegał sceptycyzm Wilhelma Ockhama?

Materiały pomocnicze:

• Kołakowski L., O co nas pytają wielcy filozofowie, Seria II, rozdział II. Wilhelm Ockham, Kraków, 2008.

• Lorca A.M., Filozofia średniowiecza. Od Al‑Farabiego do Ockhama, tłum. Alicja Paleta, Warszawa, 2019.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.