Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Powieść w kostiumie romansu rycerskiego. Don Kichote z La Manczy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

5. Znajomość wybranych utworów z literatury polskiej i światowej oraz umiejętność mówienia o nich z wykorzystaniem potrzebnej terminologii.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Lektura uzupełniająca

7) Miguel de Cervantes y Saavedra, Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy (fragmenty);

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;

10) rozumie pojęcie parafrazy, parodii i trawestacji, wskazuje ich wzorce tekstowe; wykorzystuje te pojęcia w interpretacji utworu literackiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

porządkuje swoją wiedzę na temat średniowiecznego wzorca rycerza i etosu rycerskiego,
określa cechy romansu rycerskiego,
analizuje sposób, w jaki Miguel Cervantes złamał konwencję romansu rycerskiego w powieści Don Kichote z La Manczy,
formułuje argumenty w wypowiedzi na temat wpływu dzieła Cervantesa na rozwój powieści jako gatunku.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Powieść w kostiumie romansu rycerskiego. Don Kichote z La Manczy”. Uczestnicy zajęć zapoznają się z fragmentem prozy w e‑materiale (sekcja „Audiobook”): Miguel de Cervantes, fragment powieści Don Kichote z La Manczy. Przygotowują się do omówienia tekstu, szukając informacji na temat kontekstu biograficznego i/lub historycznoliterackiego.
Nauczyciel poleca, by uczniowie przypomnieli sobie cechy idealnego rycerza średniowiecznego oraz utwory, których bohaterami są średniowieczni rycerze.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta, czym powinien się charakteryzować rycerz według średniowiecznego kodeksu rycerskiego. Czy bohater powieści Cervantesa odpowiada temu wzorcowi? Uczniowie odpowiadają swobodnie, a wnioski zapisują w zeszytach. Być może w dyskusji pojawią się określenia „parodia rycerza”, „parodia etosu rycerskiego”; jeśli nie, nauczyciel je przywołuje i pyta, czy odnoszą się do powieści Cervantesa

Faza realizacyjna:

Uczestnicy zajęć wspólnie słuchają wykładu eksperta. Nauczyciel może przerywać film, prosić uczniów o komentarz lub zwracać ich uwagę na istotne informacje. Następnie prosi, by uczniowie wykonali w parach polecenie 2 z sekcji „Film”.
Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach wykonali polecenia 1, 2 i 3 z sekcji „Audiobook”. Następnie weryfikuje poprawność udzielonych przez nich odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej należy sformułować, a później zanotować wnioski dotyczące dwóch kwestii: 1) Jak Cervantes przełamał konwencję romansu rycerskiego? 2) Dlaczego Don Kichote z La Manczy uważany jest za pierwszą powieść europejską?
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wskaż we współczesnej kulturze różnego typu odwołania do tradycyjnych motywów. Zdecyduj, które z tych przykładów są parodią. Wyjaśnij, co jest w nich ośmieszane i na czym to ośmieszenie polega.

Materiały pomocnicze:

Wieczna krucjata. Szkice o Don Kichocie, red. Wojciech Charchalis, Arkadiusz Żychliński, Poznań 2016.
Vladimir Nabokov, Wykłady o Don Kichocie, Warszawa 2015.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook