Scenariusz zajęć

Autor: Zyta Sendecka

Przedmiot: biologia

Temat: Co pomaga owocom w rozprzestrzenianiu się?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa

Zakres rozszerzony

IX. Różnorodność roślin.
5. Rozmnażanie i rozprzestrzenianie się roślin. Uczeń:
7) wykazuje związek budowy owocu ze sposobem rozprzestrzeniania się roślin okrytonasiennych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne
Uczeń:

• identyfikuje po budowie owocu jego sposób rozprzestrzeniania się;

• ilustruje przykładami sposoby rozprzestrzeniania się owoców;

• wyjaśnia związek budowy owoców ze sposobem rozprzestrzeniania się.

Strategie nauczania

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• strategia operacyjna;

• strategia eksperymentalno‑obserwacyjna;

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• nauczanie wyprzedzające;

• gamifikacja.

Metody i techniki

• odwrócona klasa;

• metoda informacji zwrotnej;

• obserwacja;

• ćwiczenia interaktywne;

• gra edukacyjna.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• komputery z dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• naturalne okazy owoców.

Przed lekcją

Tydzień przed lekcją nauczyciel dzieli uczniów na zespoły i informuje, że ich zadaniem będzie przygotowanie opracowań na temat sposobów rozprzestrzeniania się roślin okrytonasiennych.

Każda grupa losuje jeden mechanizm rozprzestrzeniania się owoców do opracowania, które powinno składać się z dwóch części:

1. teoretycznej – opisu wylosowanego mechanizmu na podstawie e‑materiału i innych wiarygodnych źródeł;

2. praktycznej – polegającej na wykazaniu (na przykładzie naturalnych okazów) przystosowań owoców do sposobów rozsiewania).

Uczniowie razem z nauczycielem ustalają kryteria oceny opracowań.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel kroi jabłko na pół. Wybrany lub chętny uczeń omawia budowę i sposób powstawania owocu.

2. Nauczyciel inicjuje burzę mózgów, zadając pytanie: „W jakim celu rośliny wytwarzają owoce i nasiona?”. Uczniowie swoje odpowiedzi zapisują na tablicy.

3. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów. Podkreśla, że owoce i nasiona umożliwiają roślinie rozprzestrzenianie się i zajmowanie nowych obszarów. Wyjaśnia, że rośliny wykształciły w tym celu rozmaite mechanizmy, dzięki którym owoce i nasiona mogą przemieszczać się na różne sposoby.

4. Nauczyciel przedstawia podopiecznym temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel przypomina kryteria oceny opracowań.

2. Grupy prezentują wyniki wspólnej pracy.

3. Uczniowie, na podstawie ustalonych kryteriów oceny, po każdej prezentacji przekazują kolegom i koleżankom informację zwrotną.

4. Uczniowie oceniają swój udział w tworzeniu opracowania oraz zaangażowanie innych członków grupy.

5. Uczniowie w parach rozwiązują interaktywny quiz. Następnie sami układają pytania quizowe i dają je do rozwiązania swoim kolegom.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7–9. Wybrane osoby prezentują swoje opracowania na forum klasy. Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, koryguje ewentualne błędy.

2. Naczyciel podsumowuje omawiany na lekcji materiał, zadając uczniom następujące pytania:

• Na czym polega samosiewność?

• U jakich roślin występuje?

• Jakie są rodzaje allochorii?

• Jakie przystosowania wykształciły rośliny korzystające z udziału czynników zewnętrznych?

Praca domowa

Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 1–6.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium

Gra interaktywna (quiz) może być wykorzystana w fazie podsumowującej lekcji do sprawdzenia poziomu wiedzy zdobytej przez uczniów. Uczniowie mogą rozwiązywać quiz samodzielnie, w parach lub w grupach.

Materiały pomocnicze

Biologia. Encyklopedia szkolna, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Zbigniew Podbielkowski, Wędrówki roślin, WSiP, Warszawa 1995.

Maria Podbielkowska, Zbigniew Podbielkowska, Przystosowania roślin do środowiska, WSiP, Warszawa 1992.

Słownik botaniczny, pod red. Alicji Szweykowskiej i Jerzego Szweykowskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 2003.