Autor: Miłosz Biedrzycki

Temat: Horacjański świat idei i wartości. Dziedzictwo Rzymian a kultura europejska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• scharakteryzuje myśl filozoficzną Horacego;

• wskaże w utworach elementy stoicyzmu i epikureizmu;

• rozpozna zastosowane w utworze środki artystyczne i wyjaśni ich funkcje;

• dokona analizy i interpretacji wybranych dzieł Horacego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o samodzielną kwerendę dotyczącą podstawowych założeń filozofii epikurejskiej i stoickiej oraz o zastanowienie się nad dwoma zagadnieniami: która z tych dwóch postaw bardziej odpowiada osobistym intuicjom uczniów dotyczącym właściwego sposobu życia oraz jakie można by znaleźć słabe punkty dla obu z tych światopoglądów z perspektywy człowieka współczesnego.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami na temat, ogólnie, ciągłości kultur i cywilizacji, a w szczególności – obecności dziedzictwa starożytności we współczesnej kulturze polskiej i europejskiej. Zachęca uczniów do podawania znanych im przykładów treści wypracowanych przez starożytnych Greków i Rzymian, które wciąż odgrywają istotną rolę w życiu ludzi XXI w. (prawo rzymskie, filozofia grecka, kanony estetyki itp.).

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i wspólnie z uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

3. Uczniowie zapoznają się z filmem w sekcji „Film”. Dobierają się w pary i wykonują polecenia 1–4 i porównują odpowiedzi z sąsiednią parą. Następnie reprezentanci wybranych par przedstawiają odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Każda z nich przygotowuje czytanie dramatyczne jednego z utworów Horacego w przekładzie Adama Ważyka z sekcji „Film”: Wybudowałem pomnik i Do Taliarcha. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie czytania w taki sposób, żeby każdy z utworów był odczytany przez więcej niż jedną osobę. Sposób podziału wierszy między odczytujących (według strof, według okresów retorycznych, inny) – według uznania uczniów.

2. Czytanie dramatyczne wierszy z sekcji „Film”: Wybudowałem pomnik i Do Taliarcha. Po odczytaniu wierszy nauczyciel i uczniowie komentują. Nauczyciel przedstawia uczniom informacje o formie tych utworów w oryginale (Wybudowałem pomnik – asklepiadej mniejszy, Do Taliarcha – strofa alcejska) i zwraca uwagę na rozwiązania przekładowe wybrane przez tłumacza, Adama Ważyka – odpowiednio: trzynastozgłoskowiec i strofa złożona z trzech dziesięciozgłoskowców i ośmiozgłoskowca typu 5+3.

3. Nauczyciel inicjuje dyskusję o przykładach utworów z późniejszych epok, powtarzających przesłanie dwóch omawianych wierszy Horacego – odpowiednio: moje dzieło przetrwa dłużej niż moje życie oraz ciesz się dzisiejszym dniem, nie martw się o przyszłość. Zachęca uczniów do przypominania znanych im utworów: Kochanowskiego (Pieśń XXIV z Ksiąg wtórych), Mickiewicza (Exegi munimentum aere perennis… vel Wizyta p. Franciszka Grzymały) i innych. Może uczniom znane są współczesne przykłady tekstów hiphopowych lub innych z kultury popularnej o tym przesłaniu?

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (3–4), uczniowie w zespołąch wykonują ćwiczenia z sekcji „Film”. Podział pracy w obrębie grup – do uznania uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie w kilkuosobowych grupach wykonują polecenia z sekcji „Audiobook”. Chętna osoba przedstawia odpowiedzi.

2. Uczniowie wraz z nauczycielem podsumowują elementy filozoficzne i formalne obecne w omawianych pieśniach Horacego. Nauczyciel poddaje pod dyskusję aktualność (lub nie) tych treści we współczesnej kulturze i stara się poszerzyć zakres podsumowania na ogólniejsze zagadnienie ciągłości w kulturze europejskiej.

3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i przeprowadza krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Dokonaj krótkiej oceny (aprobującej lub krytycznej – według uznania) filozofii stoickiej i epikurejskiej w oparciu o znane ci teksty kultury i własne przemyślenia. Czy któreś elementy każdej z tych postaw (a jeśli tak, to które?) warto by włączyć w konstruktywną i użyteczną filozofię życia we współczesnym świecie?

Materiały pomocnicze:

• Wiesław Limont, Psychologiczne podstawy myślenia metaforycznego, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

• Bożena Chrząstowska, Autor - dzieło - poetyka. Problemy interpretacji w szkole, w: Metodyka literatury, tom 2, wybór i oprac. J. Pachecka, A. Piątkowska, K. Sałkiewicz, Warszawa 2002.

• Jerzy Krókowski: Wstęp, w: Horacy. Wybór poezji, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1975.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.