Dla nauczyciela

Autor: Paweł Kaniowski

Przedmiot: Filozofia

Temat: Filozofia moralna Sokratesa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Filozofia Sokratesa jako początki filozofii człowieka i etyki. Uczeń:
1) charakteryzuje filozofię Sokratesa w kontekście jego życia i postawy moralnej;
2) objaśnia koncepcję uprawiania filozofii poprzez autorefleksję lub samoświadomość (hasło „poznaj samego siebie”);
3) definiuje terminy: psychē, aretē, daimonion jako kluczowe terminy filozofii Sokratesa;
4) dyskutuje na temat „dlaczego ludzie postępują źle?”, przedstawiając tezę intelektualizmu etycznego oraz argumenty za i przeciw niemu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji. Uczeń:

  • pozna postać i myśl Sokratesa, autora słynnego zdania: „Wiem, że nic nie wiem”;

  • przemyśli założenia antropologii filozoficznej, czyli filozofii człowieka;

  • przeanalizuje tezę intelektualizmu etycznego, że wystarczy poznać dobro, aby je czynić;

  • oceni skuteczność metod majeutycznej i elenktycznej w nauczaniu filozofii.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • film;

  • debata;

  • rozmowa kierowana;

  • animacja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jak ma się filozofia do etyki? Czy mówi nam, czym jest dobro, pomaga dokonywać moralnych wyborów?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Animacja”, a następnie poleca uczniom wykonać ćwiczenia nr 1 i 2 zamieszczone w tej sekcji. Wybrane osoby prezentują rozwiązania na forum klasy.

  3. Debata za i przeciw. Nauczyciel prosi uczniów, aby podzielili się na dwie grupy, następnie wyjaśnia, że będą prowadzili dyskusję za i przeciw na temat: Dlaczego, zdaniem Sokratesa, człowiek czyni zło? Czy zgadzacie się z jego poglądem? W wyznaczonym czasie uczniowie zapisują argumenty, które będą mogli wykorzystać podczas dalszej części zajęć. Grupa pierwsza zajmuje stanowisko za, a grupa druga przeciw zadanemu problemowi. Dyskusje moderuje nauczyciel, starając się również aktywizować i zachęcać wszystkich uczniów. Na koniec wybiera po jednej osobie z każdej grupy, które podsumowują dyskusję. Nauczyciel, jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje.

  4. Praca z multimedium nr 2. Nauczyciel prezentuje multimedia z sekcji „Film edukacyjny”. Tym razem uczniowie pracują w parach, przygotowując odpowiedzi na pytania:
    - Gdzie, zdaniem Sokratesa, należy szukać prawdziwej mądrości?
    - Na czym polegała metoda majeutyczna Sokratesa? Skąd się wzięła jej nazwa?
    - Co łączyło metodę Sokratesa z celem, do którego ona zmierza?
    Po wyznaczonym czasie wybrane pary odczytują swoje odpowiedzi na forum. Inni uczniowie uzupełniają ich wypowiedzi. Nauczyciel pilnuje porządku pracy, odgrywa rolę doradcy i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Wyjaśnij zdanie Cycerona dotyczące działalności Sokratesa: „Sokrates zaś pierwszy sprowadził filozofię z nieba na ziemię, do miast, a nawet do domów i zmusił, ażeby badała życie i obyczaje oraz to, co dobre i złe”.

Materiały pomocnicze:

  • Henel Ł., Lekcja filozofii. Od Sokratesa do Heideggera..., Kraków 2009.

  • Wojtysiak J., #5. Sokrates, „Filozofuj!” 2018 nr 6 (24), s. 47–50.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Film edukacyjny