Dla nauczyciela

Autor: Ewa Orlewicz

Przedmiot: Filozofia

Temat: Rola epistemologii i nauki w filozofii nowożytnej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
III. Wybrane problemy filozofii.
2. Dyscypliny filozofii. Uczeń wymienia następujące dyscypliny filozofii oraz określa przedmioty ich badań:
1) dyscypliny podstawowe (ogólniejsze) – teoria bytu (ontologia, metafizyka), teoria poznania (epistemologia), ogólna teoria wartości (aksjologia) wraz z teorią moralności (etyką);
2) dyscypliny szczegółowe – filozofia człowieka (antropologia filozoficzna), filozofia przyrody, filozofia nauki, filozofia kultury, filozofia religii (wraz z teologią filozoficzną), filozofia piękna i sztuki (estetyka filozoficzna), filozofia polityki;
3) dyscypliny pomocnicze – historia filozofii, logika.
4. Wybrane spory epistemologiczne. Uczeń, definiując odpowiednie terminy i analizując argumenty, rekonstruuje następujące spory:
1) o źródła poznania (empiryzm lub aposterioryzm – aprioryzm);
2) o rolę rozumu w poznaniu (racjonalizm – irracjonalizm);
3) o możliwość zdobycia wiedzy pewnej (sceptycyzm – hipotetyzm – dogmatyzm);
4) o naturę i kryterium prawdy (klasyczna lub korespondencyjna koncepcja prawdy – koncepcje nieklasyczne, zwłaszcza koherencyjna i pragmatyczna).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia znaczenie epistemologii w rozwoju nowożytnej filozofii;

  • analizuje, jakie korzyści odniosła filozofia wzorując się na naukach przyrodniczych;

  • rozważa wpływ postępu cywilizacyjnego na sformułowanie nowych zadań filozofii.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm;

  • nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Przed lekcją nauczyciel udostępnia uczniom na platformie materiał „Rola epistemologii i nauki w filozofii nowożytnej”. Uczniowie mają za zadanie przygotować odpowiedzi na pytanie zawarte w sekcji „Przeczytaj”.

  2. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z medium w sekcji „Animacja”.

Faza wprowadzająca:

  1. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera uczniów w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Omówienie pytań przygotowanych przez uczniów, dyskusja wstępna.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Jakie znaczenie ma epistemologia w rozwoju nowożytnej filozofii?

Faza realizacyjna:

  1. Metoda akwarium. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Nauczyciel informuje, że będą oni dyskutować, wykorzystując do tego metodę akwarium. Następnie wyjaśnia zasady dyskusji oraz określa jej czas. Pierwsza grupa uczniów siada w kręgu i prowadzi rozmowę na temat: Jakie korzyści osiągnęła filozofia wzorując się na naukach przyrodniczych?. Druga grupa obserwuje i zapisuje swoje spostrzeżenia dotyczące doboru i skuteczności argumentów, przestrzegania zasad dyskusji i jej ogólnego przebiegu.
    Po upływie wyznaczonego czasu następuje zamiana ról między grupami. Na zakończenie wybrane lub chętne osoby przedstawiają na forum klasy swoje spostrzeżenia i wnioski.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Animacja”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: Czemu miała służyć filozofia, która „wstąpiła w związek z nauką”? Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.

  3. Praca z drugim multimedium. Uczniowie zapoznają się z materiałem w sekcji „Film edukacyjny”. Klasa dzieli się na grupy. Każdy zespół opracowuje odpowiedzi do poleceń i ćwiczeń. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie liderzy grup odczytują propozycje. Nauczyciel komentuje rozwiązania uczniów.

  4. Nauczyciel wybiera osobę, która odczytuje na forum treść polecenie nr 1. Uczeń, prowadząc na forum klasy analizę problemu, podaje swoją propozycję rozwiązania. Nauczyciel zachęca do dyskusji pozostałych uczniów, jeśli jest to koniecznie, naprowadza na prawidłowe rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel wraca do sekcji „Przeczytaj”. Prosi uczniów o rozwinięcie odpowiedzi: Dlaczego epistemologia była w centrum zainteresowania filozofów nowożytnych?

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Napisz esej, w którym odpowiesz na pytanie, czy istnieją tajemnice, których rozum nie jest w stanie zgłębić.

Materiały pomocnicze:

  • Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.

  • Russell B., Dzieje filozofii Zachodu i jej związki z rzeczywistością polityczno‑społeczną od czasów najdawniejszych do dnia dzisiejszego, Warszawa 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Animacja” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.

Film edukacyjny