Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Progresywne cechy budowy i biologii głowonogów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz progresywne cechy budowy i fizjologii głowonogów.

• Na przykładzie budowy i fizjologii układu krwionośnego wykażesz wyższość głowonogów nad innymi bezkręgowcami.

• Porównasz budowę oka głowonoga i kręgowca.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• mapa myśli;

• prezentacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Progresywne cechy budowy i biologii głowonogów”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Mapa myśli”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Ich zadaniem będzie przygotowanie – na podstawie tekstu z sekcji „Przeczytaj” oraz innych źródeł wiedzy – informacji i materiałów na następujące tematy:
   grupa I – budowa i organizacja układu krwionośnego głowonogów;
   grupa II – budowa oka głowonogów;
   grupa III – inteligencja oraz opieka nad potomstwem u głowonogów.
   Informacje i materiały (opisy, zdjęcia, rysunki) powinny pochodzić z e‑materiału, a także z dodatkowych źródeł, np. internetowych.
   Uczniowie razem z nauczycielem ustalają zasady oceniania.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie:
   – Jakie elementy budowy i fizjologii układu krwionośnego głowonogów pozwalają wykazać wyższość głowonogów nad innymi bezkręgowcami?
   Wybrana osoba wszystkie odpowiedzi zapisuje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji i omówienia przez grupy materiałów przygotowanych w domu. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy. Każda grupa na podstawie e‑materiału przygotowuje zestaw pięciu pytań. Nauczyciel obserwuje pracę uczniów, w razie potrzeby służy pomocą. Zwraca uwagę, aby pytania były problemowe, a nie pamięciowe. Koryguje wypowiedzi uczniów.
   Nauczyciel tworzy nowe grupy tak, aby w każdej znalazła się jedna osoba z każdej grupy poprzedniej. Każdy członek zespołu zadaje pytanie przygotowane przez swój zespół, pozostali odpowiadają na nie.

3. Praca z multimedium („Mapa myśli”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią materiału oraz poleceniem nr 2 („W oparciu o mapę myśli oraz inne źródła wiedzy wymień trzy cechy, które odróżniają łodziki od pozostałych głowonogów”) i wspólnie rozwiązują zadanie.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla treść ćwiczenia nr 6 („Wyjaśnij, w jaki sposób tak długie zwierzęta bezkręgowe utrzymują wysokie ciśnienie krwi w układzie krążenia”) z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

5. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie nr 8 (dotyczące związku między redukcją muszli a aktywnym poruszaniem się głowonogów), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie odpowiadają na pytania podsumowujące lekcję:
   – Jakie poznaliście progresywne cechy budowy i fizjologii głowonogów?
   – Czym różni się budowa oka głowonoga od oka wodnego kręgowca?
   – Jak jest zbudowany układ krwionośny ośmiornicy i na co pozwala taka budowa?

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W tym kontekście dokonuje podsumowania najważniejszych informacji przedstawionych na lekcji oraz wyjaśnia wątpliwości uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 5 (utrwalające wiedzę o budowie głowonogów) z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania mapy myśli:

• Nauczyciel może wykorzystać mapę myśli do podsumowania lekcji.