Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Węgiel – pierwiastek życia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przedstawisz różnice między odmianami węgla.

• Zrozumiesz związek między właściwościami węgla a jego rolą w organizmach.

• Sprawdzisz, jak naukowcy ustalają wiek znalezisk archeologicznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• praca z filmem samouczkiem;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

2. Chętne osoby przynoszą różne postacie węgla: miał lub bryłę węgla kamiennego, kawałek węgla brunatnego, węgiel drzewny (np. do grilla), węgiel apteczny (aktywny), grafit (ołówek), sadzę (np. z komina).

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel nawiązuje do szybkiego cyklu węglowego – przypomina schemat z lekcji „Obieg węgla w przyrodzie” (nawiązanie do oddychania i spalania). Następnie inicjuje pogadankę, zadając pytania, np.: „Z jaką postacią węgla się spotkaliście?”, „Czy ktoś z was zażywał węgiel podczas biegunki?”, „Gdzie – poza jubilerstwem – wykorzystuje się diamenty?”. Uczniowie swobodnie się wypowiadają. Na koniec fazy wstępnej lekcji wystawiają przyniesione okazy węgla (rozpoznawanie; podsumowanie pogadanki nt. form występowania węgla).

Faza realizacyjna:

1. Praca z filmem samouczkiem pt. „Węgiel – pierwiastek życia”. Uczniowie zapoznają się z materiałem udostępnionym przez nauczyciela. Następnie w parach wykonują polecenie nr 1: „Uzasadnij, dlaczego węgiel jest tak ważny dla życia na Ziemi. W odpowiedzi uwzględnij zdolność węgla do tworzenia różnorodnych wiązań chemicznych”. Wybrane osoby przedstawiają odpowiedź na forum klasy.

2. Uczniowie, pracując samodzielnie, na podstawie e‑materiału tworzą mapę pojęć związanych z węglem, z uwzględnieniem właściwości węgla i jego roli w organizmach. Do tego celu wykorzystują generator w poleceniu nr 2. Chętne osoby przedstawiają swoją mapę na forum klasy.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 6 (w którym mają za zadanie, na podstawie przedstawionego fragmentu tekstu, uzasadnić prawdziwość stwierdzenia: „Różnica w kształcie pomiędzy izomerami cis i trans warunkuje aktywność biologiczną cząsteczek organicznych”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie, w odniesieniu do przedstawionych informacji, wyjaśnić, jak uczeni mogą inaczej i z mniejszym błędem określić wiek znaleziska), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dzielą się na pary. Nauczyciel rozdaje każdej z nich listę stwierdzeń (zob. materiały pomocnicze), których prawdziwość uczniowie mają sprawdzić w e‑materiale. Następnie wybrane osoby przedstawiają swoje odpowiedzi, a inni oceniają ich prawdziwość.

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 5 oraz 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z filmem samouczkiem, aby przygotować się do późniejszej pracy na zajęciach.