Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Owoce – budowa, typy, znaczenie w biologii roślin

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wyjaśnisz, czym jest owoc.

• Przedstawisz główne typy owoców.

• Omówisz budowę owocni w typowym owocu.

• Wskażesz, jakie znaczenie biologiczne mają owoce.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• mapa myśli;

• ćwiczenia interaktywne (polecenia do filmu i grafiki interaktywnej);

• praca z filmem;

• analiza grafiki interaktywnej;

• skrzynka odkryć.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Owoce – budowa, typy, znaczenie w biologii roślin”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”, tak aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

2. Nauczyciel przygotowuje trzy stanowiska pracy. Na każdym stanowisku umieszcza „skrzynkę odkryć”, w której znajdują się:
   – stanowisko 1 – np. torebka maku, niełupki słonecznika, skrzydlak klonu, jagoda borówki;
   – stanowisko 2 – np. strąk złotokapu, ziarniaki traw, pestkowiec czereśni, owoc rzekomy róży;
   – stanowisko 3 – np. mieszek piwonii, orzech dębu, rozłupki kminku, owoc rzekomy jabłoni.
   W przypadku niedysponowania owocami wymienionych roślin można w „skrzynce odkryć” umieścić kolorowe zdjęcia owoców.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów o wyjaśnienie, czym jest owoc.

Faza realizacyjna:

1. Praca z filmem pt. „Owoce – budowa, typy, znaczenie w biologii roślin”. Nauczyciel odtwarza film. Uczniowie odczytują polecenie nr 2 („Opisz trzy funkcje, jakie pełnią owoce u roślin okrytonasiennych”) i wykonują je indywidualnie. Następnie porównują swoje odpowiedzi z osobą z pary.

2. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na cztery grupy i prosi ich, by na podstawie e‑materiału opracowali mapę myśli dotyczącą przydzielonych zagadnień:
   – grupa I i II – budowa owocu;
   – grupa III i IV – typy owoców.
   Grupy otrzymują po dwa arkusze papieru A2 i na jednym z nich sporządzają mapę myśli. Następnie wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali otrzymane zagadnienia. Eksperci zamieniają się grupami (I z III, II z IV) i przekazują zdobytą wiedzę. Uczniowie z drugiej grupy robią na drugim arkuszu notatki w formie mapy myśli, porządkując informacje przekazywane przez eksperta. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup. Grupy prezentują wyniki swojej pracy, nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

3. Praca z drugim multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel czyta treść polecenia nr 1 („Wyjaśnij (na trzech przykładach) związek między budową owoców a sposobem ich rozprzestrzeniania się”) i prosi uczniów, aby w parach przygotowali rozwiązanie na podstawie materiału, który zaraz zostanie wyświetlony na tablicy.

Faza podsumowująca:

1. Skrzynka odkryć. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy i wyjaśnia uczniom zasady pracy: w „skrzynkach odkryć” znajdują się różne typy owoców. Każda z grup podchodzi do wyznaczonego stanowiska pracy i wyjmuje owoce z przygotowanej skrzynki. Uczniowie mają za zadanie określić typ każdego z nich.
   Po upływie wyznaczonego czasu grupy przechodzą na kolejne stanowiska. Prowadzący lekcję wyznacza czas pracy przy każdym stanowisku (5 min).
   Nauczyciel kontroluje pracę grup, wyjaśnia ewentualne wątpliwości. Uczniowie prezentują przygotowane informacje, uzupełniają braki, korygują błędy.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie nr 2 do grafiki interaktywnej.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

• Film można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu i utrwaleniu wiedzy uczniów.