Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Ogólna charakterystyka ssaków

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Przeanalizujesz systematykę i pochodzenie ssaków.

• Omówisz funkcje życiowe ssaków.

• Wymienisz cechy charakterystyczne ssaków.

• Zidentyfikujesz organizm jako przedstawiciela ssaków.

• Wykażesz przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia interaktywne;

• z użyciem komputera;

• śniegowa kula;

• praca z filmem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Ogólna charakterystyka ssaków”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 1 w sekcji „Sprawdź się”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi chętnych uczniów, aby na podstawie dotychczas zdobytej wiedzy zdefiniowali pojęcie ssaka. Klasa ocenia poprawność ich odpowiedzi, koryguje lub uzupełnia je. Nauczyciel zapisuje na tablicy definicję sformułowaną przez uczniów.

Faza realizacyjna:

1. Praca z filmem pt. „Ogólna charakterystyka ssaków”. Uczniowie zapoznają się z filmem udostępnionym przez nauczyciela, a następnie wykonują indywidualnie polecenie nr 2: „Scharakteryzuj budowę mózgowia ssaków, wskazując cechy pozwalające na złożone zachowania”. Wybrane osoby przedstawiają odpowiedź na forum klasy.

2. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Zespoły na podstawie informacji zawartych w e‑materiale – w tym także zamieszczonych w filmie – opracowują następujące zagadnienia:
   1) przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach, spożywania różnego rodzaju pokarmu, różnego trybu życia;
   2) ogólny schemat budowy i cechy charakterystyczne tylko dla ssaków.
   Grupy wybierają po dwóch ekspertów, którzy najlepiej opanowali wiedzę nt. przypisanych zagadnień. Następnie eksperci zamieniają się grupami: I z III, a II z IV. Zadaniem ekspertów jest przekazanie zdobytych informacji. Czas na wykonanie zadania nie powinien przekroczyć 10 min. Po upływie wyznaczonego czasu eksperci wracają do swoich grup.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 6 (polegające na dopasowaniu cech ssaków do ich funkcji adaptacyjnych) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Uczniowie w 4‑osobowych grupach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie – na podstawie ilustracji – określić, która błona w rozwoju zarodkowym ssaków łożyskowych stanowi narząd szczątkowy, i uzasadnić swój wybór), a po upływie wyznaczonego czasu dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

2. Na koniec zajęć nauczyciel prosi uczniów, aby odpowiedzieli na pytania:
   – Czym spowodowana jest tak duża ekspansywność ssaków?
   – Jakie cechy umożliwiają im opanowanie wszystkich kontynentów i środowisk?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 2, 3 i 5 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu:

• Nauczyciel może wykorzystać film na lekcji „Przegląd systematyczny i znaczenie ssaków; gatunki chronione w Polsce”.