Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak sprawdzić czy substancja jest metalem?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

X. Metale, niemetale i ich związki.

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki

2) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je na podstawie znajomości natury wiązania metalicznego.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje charakterystyczne cechy metali;

• na podstawie animacji przedstawia różnice pomiędzy metalami a niemetalami;

• na podstawie przeprowadzonego doświadczenia decyduje, czy substancja jest metalem.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika tarcza strzelnicza;

• animacja;

• technika zdań podsumowujących;

• pogadanka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okłądkę e‑materiału, na której przedstawiony jest krystaliczna, błyszcząca substancja, po czym zadaje pytania ze wstępu do lekcji: Wyobraź sobie, że jesteś poszukiwaczem złota. Podczas swojej wyprawy znalazłeś/znalazłaś lśniącą próbkę ciała stałego, koloru złotego. Jak sprawdzisz czy znaleziona próbka jest metalem? Czy cechy charakterystyczne próbki jak metaliczny połysk i srebrzysta lub złota barwa jednoznacznie określają z jakim typem pierwiastka bądź związku chemicznego mamy do czynienia?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Pogadanka na temat metali. Efektem pogadanki ma być przypomnienie wiadomości o metalach. Nauczyciel zadaje pytania:

• Czy wszystkie metale są ciałami stałymi?

• Czy metale przewodzą prąd elektryczny?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują i zbierają w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią „Przeczytaj” i analizują treści dotyczące różnic między złotem a pirytem. Prowadzący wyświetla następnie treść polecenia 1 z części „Przeczytaj”, dzieli losowo uczniów na grupy 4 osobowe i rozdaje uczniom karty pracy, próbki substancji (żelazo, grafit, chlorek sodu, siarka, miedź) oraz zestaw do badania przewodnictwa elektrycznego. Każdy uczeń wypełnia kartę pracy. Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez liderów grup efektów pracy. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.

2. Nauczyciel poleca pracę z animacją. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z medium bazowym zatytułowanym „Jak sprawdzić, czy substancja jest metalem?” Następnie sprawdzają, co zapamiętali, wykonując ćwiczenia dołączone do medium.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem samoprzylepnych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium w sekcji „animacja” można wykorzystać na lekcji jako podsumowanie i utrwalenie wiedzy. Uczniowie mogą wykorzystać przygotowując się do lekcji lub pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz samoprzylepne karteczki dla uczniów.

2. Nauczyciel przygotowuje próbki substancji: żelazo, grafit, chlorek sodu, siarka, miedź.

3. Nauczyciel przygotowuje zestawy do badania przewodnictwa elektrycznego.

4. Karta pracy ucznia: