Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Wioleta Kopek‑Putała
Przedmiot: chemia
Temat: Jak zbudowane są cząsteczki cykloalkanów?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XIII. Węglowodory. Uczeń:
1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.
Zakres rozszerzony
XIII. Węglowodory. Uczeń:
1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia nazwy węglowodorów wchodzących w skład szeregu homologicznego cykloalkanów;
konstruuje wzory wybranych przedstawicieli węglowodorów, wchodzących w skład cykloalkanów;
charakteryzuje budowę węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego cykloalkanów;
porównuje budowę węglowodorów, wchodzących w skład szeregu homologicznego alkanów i cykloalkanów.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja;
burza mózgów;
analiza materiału źródłowego;;
modelowanie;
ćwiczenia uczniowskie;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;
słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
modele atomów i wiązań węglowodorów (alkanów i cykloalkanów).
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału i poszerza go o dyskusję z uczniami na temat innych zastosowań cykloalkanów (np. cyklobutan‑rozpuszczalnik).
Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „cykloalkany”.
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Chętni uczniowie na forum klasy przypominają budowę alkanów oraz wzór na szereg homologiczny alkanów.
Nauczyciel rozdaje modele kulkowo‑pręcikowe uczniom. Uczniowie w parach budują modele dwóch wskazanych przez nauczyciela alkanów. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów, sprawdza poprawność wykonania polecenia.
Uczniowie analizują treści w e‑materiale – szereg homologiczny cykloalkanów.
Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej animację – wizualizacja budowy cząsteczek cykloalkanów.
Uczniowie otrzymują lub losują polecenia zbudowania modeli określonych cykloalkanów. Każdy uczeń buduje swoje modele kulkowe, a następnie kontroluje poprawność konstrukcji ucznia siedzącego najbliżej. Prowadzący monitoruje przebieg pracy uczniów, sprawdza poprawność wykonania polecenia.
Uczniowie z wykonanych modeli układają szereg homologiczny fotografują je i tworzą e‑poster obrazujący szereg homologiczny cykloalkanów.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując polecenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytania:
co to są cykloalkany?
Ile atomów węgla ma cykloalkan o najprostszej budowie?
Jakie węglowodory wchodzą w skład szeregu homologicznego cykloalkanów?
Ile atomów węgla w cząsteczce posiada 2‑cyklopropylobutan?
Jakie konformacje mogą występować w budowie cykloalkanów?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Czego się nauczyłam/łem...
Co było dla mnie łatwe...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Animację można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej lub jako rozszerzenie tematu o alkanach. Animacja może też być wykorzystana przez uczniów nieobecnych na lekcji jako forma uzupełnienia wiadomości.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Co to są cykloalkany?
Jakie węglowodory wchodzą w skład szeregu homologicznego cykloalkanów?
Ile atomów węgla ma cykloalkan o najprostszej budowie?
Ile atomów węgla w cząsteczce posiada 2‑cyklopropylobutan?
Jakie konformacje mogą występować w budowie cykloalkanów?