Autor: Monika Zaleska‑Szczygieł

Przedmiot: biologia

Temat: Budowa i funkcje mitochondrium

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia rodzaje komórek, w których występują mitochondria;

• określa położenie mitochondriów w komórce;

• charakteryzuje budowę mitochondrium;

• rozpoznaje na schemacie elementy budowy mitochondrium;

• wyjaśnia wpływ aktywności metabolicznej komórki na rozmieszczenie i liczebność mitochondriów;

• wykazuje związek między budową mitochondriów a ich funkcją.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• nauczanie wyprzedzające.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• mapa mentalna;

• graffiti;

• analiza tekstu źródłowego.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• 4 arkusze papieru A3;

• 4 arkusze papieru A1;

• flamastry.

Przed lekcja

Nauczyciel przygotowuje kartki z hasłami:

• „Błona zewnętrzna”;

• „Błona wewnętrzna i grzebienie mitochondrialne”;

• „Macierz mitochondrialna”;

• „DNA mitochondrialny”;

• „Rybosomy”.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie opisali budowę komórki eukariotycznej, zawracając uwagę na mitochondria.

2. Nauczyciel zadaje pytanie: „Jaką funkcję pełnią mitochondria w komórce?”.

3. Nauczyciel informuje uczniów, że liczba mitochondriów we włóknach mięśni szkieletowych trenującego lekkoatlety i osoby niewykonującej większego wysiłku fizycznego jest różna. Nauczyciel przeprowadza pogadankę zadając pytanie: „Z czego wynika ta różnica?”.

4. Nauczyciel podaje cele lekcji i formułuje jej temat.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Każda grupa otrzymuje flamastry i arkusz papieru A3. Zadaniem grup jest wykonanie mapy myśli dotyczącej kształtu, liczebności i rozmieszczenia mitochondriów. Uczniowie wpisują hasła, opisy, wykonują rysunki.

2. Nauczyciel nadzoruje pracę grup, w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości.

3. Uczniowie prezentują swoje mapy myśli.

4. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło „Budowa i funkcje mitochondrium” i rysuje duży schemat budowy mitochondrium. Następnie przedstawiciel każdej z grup losuje hasło, które będzie opracowywane przez grupę (ważne, by liczba grup odpowiadała liczbie zaplanowanych do opracowania haseł):

• „Błona zewnętrzna”;

• „Błona wewnętrzna i grzebienie mitochondrialne”;

• „Macierz mitochondrialna”;

• „DNA mitochondrialny”;

• „Rybosomy”.

  Uczniowie na podstawie informacji zawartych w e‑materiale, szczególnie w grafice interaktywnej, zapisują na kartkach najważniejsze informacje dotyczące wylosowanej struktury. Następnie przedstawiciele grup są proszeni o przymocowanie za pomocą masy plastycznej lub taśmy lepiącej swoich opisów w odpowiednim miejscu na rysunku mitochondrium sporządzonym przez nauczyciela na tablicy. Uczniowie podchodzą do tablicy i czytają opisy. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wykonanego ćwiczenia. Uczniowie mogą także wykonać w zeszytach własne rysunki schematyczne mitochondrium i je opisać.

5. Uczniowie wieszają i prezentują graffiti. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje.

6. Nauczyciel prosi o zapoznanie się grafiką interaktywna zawartą w e‑materiale.

7. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 1, 3 i 4.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wybiera ucznia, który dokończy czytane przez nauczyciela zdanie (materiały pomocnicze). W przypadku udzielenia dobrej odpowiedzi uczeń wskazuje osobę, która dokończy kolejne zdanie czytane przez nauczyciela. W przypadku udzielenia złej odpowiedzi zdanie kończy osoba zgłaszająca się i wskazuje następną osobę.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 2 oraz od 5 do 8 zawarte w e‑materiale.

Materiały pomocnicze:

Niedokończone zdania:

1. Liczebność mitochondriów w komórce zależy od…

2. Mitochondria najczęściej mają kształt…

3. Przykładem komórek zawierających dużą liczbę mitochondriów są…

4. Najczęściej w komórce mitochondria występują…

5. Mitochondria są otoczone…

6. Więcej białek występuje w błonie…

7. Błona wewnętrzna jest silnie pofałdowana i tworzy…

8. Substancją wypełniającą wnętrze mitochondrium jest…

9. Między błoną zewnętrzną a wewnętrzną znajduje się…

10. Mitochondria pełnią funkcję…

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Grafika interaktywna powinna zostać wykorzystana w fazie realizacyjnej lekcji. Można ją także wykorzystać podczas przygotowania ucznia do lekcji.