Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Wpływ nawozów i środków ochrony roślin na środowisko
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:
5) wskazuje powszechność stosowania środków ochrony roślin oraz zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska wynikające z nierozważnego ich użycia.
Zakres rozszerzony
XXII. Elementy ochrony środowiska. Uczeń:
5) wskazuje powszechność stosowania środków ochrony roślin oraz zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska wynikające z nierozważnego ich użycia.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wymienia kilka zanieczyszczeń, których źródłem jest nawożenie oraz ochrona roślin;
wyjaśnia, czym jest eutrofizacja;
omawia na przykładach problem zanieczyszczenia trwałymi i niezwykle toksycznymi chlorowcopochodnymi węglowodorów aromatycznych;
wskazuje przykłady działań w zakresie ograniczenia negatywnego wpływu sektora rolniczego na stan środowiska naturalnego.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;
analiza materiału źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
grafika interaktywna;
akwarium;
sketchnotka;
tarcza strzelnicza.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego;
praca w grupach.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przed lekcją
Nauczyciel dzieli uczniów na dwie grupy – chętni uczniowie, który będą uczestniczyli w dyskusji, oraz uczniowie, którzy będą występowali w roli obserwatorów. Ich zadaniem jest przygotowanie się do dyskusji na temat „Jaki wpływ na środowisko mają nawozy sztuczne i środki ochrony roślin?”. Mogą korzystać z różnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału, w tym także z informacji zawartych w grafice interaktywnej.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Co już wiemy o nawozach”?
Rozpoznanie wiedzy wyjściowej. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: „Jakie znamy przykłady związków chemicznych, które są nawozami”?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracowali metodą akwarium. Uczniowie siadają w dwóch kręgach – wewnętrznym (osoby biorące udział w dyskusji) i zewnętrznym (obserwatorzy). Uczniowie z kręgu wewnętrznego dyskutują nad pytaniem „Jaki wpływ na środowisko mają nawozy sztuczne i środki ochrony roślin?”. Podają swoje argumenty pozytywnego i negatywnego wpływu. Obserwatorzy, którzy siedzą w kręgu zewnętrznym, nie uczestniczą w dyskusji, ale przysłuchują się wypowiedziom dyskutujących, oceniają skuteczność ich argumentacji, sposób udziału w dyskusji. Mogą spisywać przedstawione przez dyskutujących argumenty, tworząc dokumentację lekcji. Po zakończeniu dyskusji, obserwatorzy podają, które argumenty dyskutantów były najbardziej przekonujące.
Uczniowie wykonują w zeszytach sketchnotkę do tematu lekcji. Chętne osoby prezentują na forum klasy swoją propozycję notatki.
Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.
Faza podsumowująca:
Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem małych samoprzylepnych kolorowych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia, wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej.
Materiały pomocnicze:
1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz małe samoprzylepne kolorowe karteczki dla uczniów.
Przykładowa bibliografia:
A. Żak, Środki ochrony roślin a zmiany w środowisku naturalnym i ich wpływ na zdrowie człowieka, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – PIB Warszawa 2016; https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/10307/%C5%BBak.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 26.09.2020 r).
L. Ciemniak, Ochrona środowiska w gospodarstwie rolnym – zasady ogólne, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie – Oddział w Radomiu; https://www.cdr.gov.pl/images/Radom/2020/brosz_20‑02/srodowisko.pdf (dostęp: 26.09.2020).
M. Halamska, Rolnictwo rodzinne dzisiaj [w:] A. Babczyńska, Problemy środowiska i jego ochrony, pod red. M. Nakoniecznego, cz. 22, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2014, s. 23‑42.