Autor: Ilona Kułak

Przedmiot: biologia

Temat: Przegląd systematyczny nagonasiennych

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

IX. Różnorodność roślin.

2. Rośliny lądowe i wtórnie wodne.

Uczeń:

• przedstawia na przykładzie rodzimych gatunków cechy charakterystyczne mchów, widłakowych, skrzypowych, paprociowych i nasiennych oraz na podstawie tych cech identyfikuje organizm jako przedstawiciela jednej z tych grup;

• przedstawia znaczenie roślin dla człowieka.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• scharakteryzuje współcześnie żyjące klasy roślin nagonasiennych;

• rozpozna podstawowe gatunki roślin nagonasiennych na podstawie zdjęć, a gatunki rodzime na podstawie fragmentów gałęzi, igieł i szyszek;

• porówna zasięgi występowania wybranych przedstawicieli roślin nagonasiennych.

Strategie nauczania:

• IBSE (nauczanie przez dociekanie naukowe);

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• strategia operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczenia przedmiotowe;

• metoda informacji zwrotnej;

• pogadanka;

• obserwacja makroskopowa;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego;

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• fragmenty gałęzi z igłami i szyszkami rodzimych gatunków roślin nagonasiennych;

• klucze do oznaczania roślin;

• lupa lub binokular;

• linijka.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel, wprowadzając klasę w temat lekcji, zadaje następujące pytania:

   • Czy wiecie, co to są rośliny nagonasienne?

   • Jakimi cechami się charakteryzują?

   • Czy możecie wymienić jakiś gatunek rośliny nagonasiennej?

   • Czy idąc do szkoły, spotykacie po drodze rośliny nagonasienne?

   • Gdzie rosną takie rośliny?

Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi.

2. Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie, pracując w parach, wykonują wybrane ćwiczenia interaktywne.

2. Nauczyciel wyświetla zdjęcia roślin zamieszczone w e‑materiale. Ochotnicy identyfikują widniejące na nich gatunki nagonasiennych oraz określają cechy typowe dla klasy, do której rośliny te należą.

3. Uczniowie wykonują polecenie nr 1 oraz 2 – analizują mapy interaktywne przedstawiające zasięgi występowania wybranych gatunków roślin nagonasiennych oraz zapoznają się z ich opisami, zamieszczonymi w tabeli interaktywnej. Wyjaśniają, dlaczego niektóre z wymienionych gatunków mają o wiele szersze zasięgi od innych. Następnie porządkują swoją wiedzę na temat klasyfikacji nagonasiennych, tworząc mapę pojęć.

4. Uczniowie przeprowadzają obserwację makroskopową fragmentów gałęzi rodzimych gatunków nagonasiennych. Następnie wypełniają kartę pracy (zob. materiały pomocnicze). Na podstawie widocznych cech taksonomicznych rozpoznają: jodłę pospolitą (Abies alba), świerka pospolitego (Picea abies), modrzewia europejskiego (Larix decidua), sosnę zwyczajną (Pinus sylvestris) i jałowca pospolitego (Juniperus communis).

5. Nauczyciel rozpoczyna burzę mózgów, kierując do klasy pytanie: „Do czego wykorzystuje się rośliny nagonasienne?”. Wszystkie pomysły zostają zapisane na tablicy. Następnie uczniowie weryfikują je w dostępnych sobie źródłach.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 9. Rozmawiają o roli ogrodów botanicznych w zachowaniu ginących gatunków.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, pracując w parach, wykonują wybrane ćwiczenia interaktywne.

2. Nauczyciel wyświetla zdjęcia roślin zamieszczone w e‑materiale. Ochotnicy identyfikują widniejące na nich gatunki nagonasiennych oraz określają cechy typowe dla klasy, do której rośliny te należą.

Praca domowa:

1. Obowiązkowa: rozpoznaj i sfotografuj trzy gatunki roślin nagonasiennych w najbliższej okolicy. Sporządź w zeszycie krótką notatkę na temat każdego gatunku oraz miejsca jego występowania.

2. Chętni uczniowie przygotowują prezentację multimedialną na wybrany temat:

   • Praktyczne zastosowania roślin nagonasiennych.

   • Przedstawiciele nagonasiennych występujący w Polsce.

Wyniki swojej pracy przedstawią na kolejnej lekcji.

Materiały pomocnicze

1. Karta pracy (plik do pobrania)

2. Literatura:

   • Neil Campbell i in., Biologia, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2012.

   • Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski, Dendrologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

   • Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, Botanika. Systematyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej

Grafika interaktywna może posłużyć jako wprowadzenie w temat lekcji. Ponadto można ją wykorzystać na innych lekcjach poświęconych tematowi roślin nagonasiennych oraz podczas lekcji traktujących o roślinach okrytonasiennych lub o paprotnikach w celu przeprowadzenia porównania.