Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Kurs logiki: lekcja 13. Logiczne wady wypowiedzi. Sprzeczność wewnętrzna

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz najważniejsze rozumienia sprzeczności w sensie logicznym.

• Poćwiczysz rozpoznawanie wypowiedzi cechujących się sprzecznością.

• Nauczysz się odróżnić wypowiedzi sprzeczne od wypowiedzi przeciwstawnych i wykluczających się.

• Zrozumiesz, że sprzeczność wypowiedzi może być sposobem wyrażenia stanu emocjonalnego mówiącego.

Cele operacyjne. Uczeń:

• poznaje najważniejsze rozumienia sprzeczności w sensie logicznym;

• ćwiczy rozpoznawanie wypowiedzi cechujących się sprzecznością;

• nauczy się odróżniać wypowiedzi sprzeczne od wypowiedzi przeciwstawnych i wykluczających się;

• rozumie, że sprzeczność wypowiedzi może być sposobem wyrażenia stanu emocjonalnego mówiącego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• z użyciem komputera;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja;

• schemat;

• animacja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• komputery z dostępem do internetu dla uczniów;

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o krótki opis sytuacji, w której ktoś popadł w sprzeczność. Mogą się kierować intuicyjnym rozumieniem, co to znaczy, że ktoś popadł w sprzeczność.

Faza wprowadzająca:

1. Podanie tematu i celu lekcji.

2. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację pracy domowej. Prosi uczniów o doprecyzowanie, na czym w danym przypadku polegała sprzeczność – wyprzedzając temat lekcji komentuje też, czy faktycznie zaszła sprzeczność w znaczeniu logicznym.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją. Nauczyciel sadza uczniów kole. Ich zadaniem jest przeprowadzenie prostej gry. Pierwszy uczeń podaje dowolne proste stwierdzenie. Następny w kolejności uczeń ma za zadanie podać zdanie sprzeczne z poprzednim, kolejny uczeń zdanie wykluczające się, kolejny zdanie przeciwstawne. Potem runda zaczyna się od nowa. Uwaga: jeśli uczniowie i nauczyciel zgodnie ocenią, że w którymś przypadku niemożliwe było podanie zdania przeciwstawnego, wtedy runda się skraca i dany uczeń zamiast zdania przeciwstawnego będzie miał za zadanie podać kolejne zdanie serii. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę kierowaną na temat różnicy między sprzecznością, wykluczaniem i przeciwstawnością. Rozważa z uczniami, czy ich zdaniem zasadne jest określanie wszystkich tego typu wypowiedzi mianem sprzecznych.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”. Odczytanie polecenia do multimedium: Poeksperymentuj z własnymi wersjami sprzeczności, przeciwstawności i wykluczenia. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia
   1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5‑8. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Wytrop sprzeczności logiczne w życiu codziennym i spisz ich przykłady.

Materiały pomocnicze:

• Brudnik E., Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie: przewodnik po metodach aktywizujących, Warszawa 2010.

• Martens E., Dydaktyka filozoficzna, w: „Edukacja Filozoficzna” 6 (1988).

• Taraszkiewicz M., Trendy - uczenie w XXI wieku, „Internetowy Magazyn CODN” 1 (2005).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.