Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy wiesz, jaki węglowodór lub jego pochodna powstanie?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• proponuje produkty różnych reakcji chemicznych dotyczących węglowodorów oraz ich pochodnych;

• pisze równania reakcji otrzymywania niektórych węglowodorów;

• pisze równania reakcji, jakim ulegają węglowodory tworząc pochodne węglowodorów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• gra edukacyjna;

• mapa pojęć;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Które z węglowodorów są najbardziej reaktywne, czyli łatwo ulegają reakcjom chemicznym i dlaczego?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się udzielić odpowiedzi na pytanie: W jaki sposób można otrzymać wybrane węglowodory: alkany i cykloalkany, alkeny i cykloalkeny, alkin, węglowodory aromatyczne? Nauczyciel tworzy na tablicy mapę pojęć i zapisuje propozycje uczniów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Zadaniem uczniów jest opisanie pod względem otrzymywania przydzielonej im grupy węglowodorów oraz opisanie, jakim reakcjom chemicznym mogą ulegać:

• grupa I – alkany i cykloalkany;

• grupa II – alkeny i cykloalkeny;

• grupa III – alkin;

• grupa IV – węglowodory aromatyczne.
  Uczniowie mogą korzystać z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, wspiera ich. Po wyznaczonym czasie, liderzy grup prezentują efekty pracy, a pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi. Powrót do fazy wstępnej i sprawdzenie mapy pojęć, dokonanie jej ewentualnej korekty.

2. Uczniowie w parach lub samodzielnie grają w grę edukacyjną „Czy wiesz, jaki węglowodór lub jego pochodna powstanie”? Po zakończonej grze, analizując swoje wyniki, uczniowie mają za zadanie zapisać równania reakcji chemicznych, zawarte w pytaniach quizowych. Równania reakcji chemicznych są zamieszczone w materiałach pomocniczych.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają małymi, samoprzylepnymi w różnych kolorach karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna może być wykorzystana w fazie przygotowania się do lekcji czy pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Co powstanie w wyniku odwodnienia propan‑1-olu? (propen); Jaki związek powstaje w wyniku bromowania tribromometanu? (tetrabromometan); Jaki produkt powstanie w wyniku chlorowania toluenu pod wpływem światła? (chlorofenylometan).

2. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz małe, samoprzylepne karteczki w różnych kolorach dla uczniów.

3. Gra edukacyjna „Czy wiesz, jaki węglowodór lub jego pochodna powstanie?”: