Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Rodzaje smogu
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II
Podstawa programowa
XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.
Uczeń:
1) wykazuje na przykładzie wybranych miejscowości wpływ działalności człowieka na powstawanie smogu typu londyńskiego i fotochemicznego oraz na podstawie dostępnych źródeł podaje przyczyny i proponuje sposoby zapobiegania powstawaniu tego zjawiska.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest smog i w jaki sposób wpływa na zdrowie,
wymienia rodzaje smogu i omawia czynniki decydujące o ich występowaniu,
ocenia zagrożenia związane ze smogiem.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, concept mapping
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach
Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska – Monitoring jakości powietrza: gios.gov.pl (dostęp 2.08.2021).
Materiały dotyczące jakości powietrza na stronie Inspektoratu Ochrony Środowiska województwa właściwego dla miejsca lokalizacji szkoły.
Materiały Polskiego Alarmu Smogowego: polskialarmsmogowy.pl (dostęp 2.08.2021).
Portal jakości powietrza online: powietrze.gios.gov.pl (dostęp 2.08.2021).
Program ochrony środowiska dla gminy właściwej dla lokalizacji szkoły lub miejsca zamieszkania ucznia.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Przedstawienie celów lekcji.
Wprowadzenie do tematu lekcji poprzez przypomnienie informacji dotyczących form działalności antropogenicznej powodujących zanieczyszczenie powietrza – pytania nauczyciela do uczniów.
Faza realizacyjna
Zadaniem uczniów jest wysłuchanie pogadanki nauczyciela i określenie związków między strukturą zanieczyszczeń powietrza, warunkami przyrodniczymi a występowaniem określonego typu smogu.
Pogadanka nauczyciela ilustrowana fragmentami e‑materiału (filmem edukacyjnym i grafikami) ilustrującymi omawiane treści. Nauczyciel wymienia zanieczyszczenia powietrza emitowane przez różne antropogeniczne i naturalne źródła, ich transformacje w powietrzu atmosferycznym i czynniki środowiskowe powodujące występowanie różnych typów smogu (dobór podanych informacji powinien pozwolić uczniowi na ich późniejsze przetwarzanie i syntetyzowanie). Nauczyciel omawia także wpływ smogu na zdrowie ludzi i kondycję roślin oraz zwierząt. Podczas pogadanki uczniowie sporządzają notatki w zeszycie przedmiotowym dotyczące genezy, uwarunkowań i przebiegu omawianych procesów (alternatywnie wpisują dane do tabeli/karty pracy dostarczonej przez nauczyciela).
Pytania kontrolne nauczyciela po zakończeniu pogadanki sprawdzające poprawność przyswojonych przez uczniów informacji.
Wyświetlenie na ekranie przez nauczyciela grafiki interaktywnej z e‑materiału celem zilustrowania wpływu czynników atmosferycznych na możliwość występowania sytuacji smogowych. Uczniowie, wykorzystując informacje z pogadanki i grafiki, określają warunki, w których istnieje ryzyko zanieczyszczenia powietrza w warstwie przyziemnej i występowania smogu. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi, wyświetlając odpowiednie opisy do grafiki i uzupełnia informacje.
Kilkuminutowa praca w parach lub grupach – sporządzenie przez uczniów gałęzi logicznego myślenia przedstawiających zależności przyczynowo‑skutkowe między rodzajami zanieczyszczeń, ich transformacjami w powietrzu i czynnikami środowiskowymi a występowaniem różnych typów smogu.
Przedstawienie kilku wybranych gałęzi logicznego myślenia na forum klasy, weryfikacja ich poprawności przez nauczyciela i pozostałych uczniów.
Dyskusja (burza mózgów) z udziałem wszystkich uczniów, której celem jest twórcze wykorzystanie informacji zdobytych w czasie pogadanki i podczas prezentacji. Przykładowe zagadnienia do dyskusji:
różnice między smogiem kwaśnym i fotochemicznym,
ocena potencjalnych zagrożeń związanych z różnymi typami smogu (m.in. dla zdrowia ludzi, dla zwierząt i roślin)
możliwe gospodarcze skutki smogu kwaśnego i fotochemicznego,
smog naturalny – czy jest zagrożeniem?
ewentualnie inne zagadnienia, zaproponowane przez nauczyciela,
Syntetyczne podsumowanie treści prezentowanych w dyskusji i w grafice mające na celu wykazanie związków przyczynowo‑skutkowych między czynnikami powodującymi występowanie różnych typów smogu i związanych z tym zagrożeń.
Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Praca pisemna: W jaki sposób można przeciwdziałać występowaniu smogu kwaśnego i fotochemicznego?
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Film oraz grafiki z e‑materiału mogą być wykorzystane do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego zagrożeń i ochrony środowiska. Mogą być także przedstawiane podczas innych lekcji dotyczących problemów środowiskowych Polski i świata (zakres podstawowy: XIII. 1, XIII. 6, XIII. 8, XIII. 10; zakres rozszerzony: XVIII. 1, XVIII. 4, XXII. 4). Treści przedstawione w czasie lekcji mogą zainspirować ucznia do własnych przemyśleń na temat zagrożeń środowiska i potrzeby jego ochrony.