Autor: Agnieszka Pieszalska

Przedmiot: biologia

Temat: Peroksysomy – rodzaje i funkcje

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia występowanie i budowę peroksysomów;

• wyjaśnia rolę enzymów zawartych w peroksysomach roślinnych i zwierzęcych;

• przeprowadza doświadczenie pozwalające na wykrycie obecności katalazy w komórkach roślinnych i zwierzęcych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• strategia eksperymentalno‑obserwacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• JIGSAW;

• mapa pojęć;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia laboratoryjne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• pięć arkuszy papieru A1, flamastry.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Uczniowie zapoznają się z wprowadzeniem do e‑materiału pt. „Peroksysomy – rodzaje i funkcje”. Wskazane osoby odpowiadają na pytania:

   • W jakim celu stosuje się wodę utlenioną?

   • Co się dzieje w miejscu zranienia po polaniu wodą utlenioną?

   • Dlaczego po polaniu wodą utlenioną pojawia się obfita piana?

2. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, zwracając uwagę na rolę enzymu katalazy, zawartego m.in. w komórkach człowieka, oraz fakt, że woda utleniona jest produktem ubocznym procesów metabolicznych zachodzących w komórkach.

3. Nauczyciel podaje cele lekcji i formułuje jej temat.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prezentuje grafikę interaktywną przedstawiającą budowę komórki zwierzęcej. Wybrany uczeń wskazuje poszczególne organelle komórkowe. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na peroksysomy i ich najbliższych sąsiadów -- mitochondria. Wyjaśnia, że ich ścisły kontakt umożliwia wymianę substratów i produktów zachodzących w nich reakcji.

2. Nauczyciel dzieli klasę na pięcioosobowe grupy i w pierwszej fazie uczniowie pracują indywidualnie, analizując przydzielone fragmenty e‑materiału:

   • grupa I – budowa i występowanie peroksysomów;

   • grupa II – rola peroksysomów w komórkach zwierzęcych;

   • grupa III – funkcje enzymów: oksydazy, katalazy, oksydazy moczanowej;

   • grupa IV – peroksysomy w komórce roślinnej;

   • grupa V – rola peroksysomów w komórkach roślinnych.

3. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie tworzą grupy ekspertów. Dyskutują nad zebranym materiałem, dzielą się wątpliwościami oraz szukają najlepszego sposobu przekazania innym uczniom informacji dotyczących opracowanego zagadnienia. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, w razie potrzeby udziela im niezbędnych wskazówek.

4. Uczniowie wracają do wcześniej utworzonych grup. Każdy członek zespołu omawia swoje zagadnienie.

5. Nauczyciel rozdaje każdej grupie arkusz papieru formatu A1. Uczniowie wspólnie porządkują zdobytą wiedzę, tworząc mapę najważniejszych pojęć.

6. Grupy prezentują swoje mapy pojęć.

7. Poszczególne grupy prezentują mapy pojęć.

8. Uczniowie, pracując w parach, wykonują doświadczenie w wirtualnym laboratorium. Odnotowują swoje obserwacje i wyniki, formułują wnioski. Wybrane pary prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel sprawdza ich poprawność, wyjaśnia wątpliwości.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia od 2 do 4.

2. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, zadając uczniom pytania:

   • Jaką budowę mają peroksysomy i gdzie występują?

   • Jaką rolę pełnią enzymy zawarte w peroksysomach roślinnych i zwierzęcych?

   • W jaki sposób możecie wykorzystać wiedzę z dzisiejszej lekcji w życiu codziennym?

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia interaktywne od 1 do 8.

Materiały pomocnicze:

• Bruce Alberts i in. (red.), Podstawy biologii komórki, t. 1–2, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2005.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania wirtualnego laboratorium:

• Nauczyciel może polecić uczniom przeprowadzenie doświadczenia w wirtualnym laboratorium na początku lekcji, aby wprowadzić ich w temat zajęć. Uczniowie mogą także wykonać je przed lekcją, w ramach samodzielnych przygotowań.