Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: O normie językowej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Cele kształcenia – wymagania ogólne
II. Kształcenie językowe.
1. Pogłębianie funkcjonalnej wiedzy z zakresu nauki o języku.
4. Świadome wykorzystanie działań językowych w formowaniu odpowiedzialności za własne zachowania językowe.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
3) rozpoznaje i ocenia modę językową we współczesnym języku;
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
6) odróżnia zamierzoną innowację językową od błędu językowego; określa funkcje innowacji językowej w tekście;
7) stosuje zasady etyki wypowiedzi; wartościuje wypowiedzi językowe, stosując kryteria, np. prawda – fałsz, poprawność – niepoprawność;
IV. Samokształcenie.
2) porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
11) korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśni, czym jest norma językowa;

  • omówi różnice między normą wzorcową a użytkową;

  • określi kryteria poprawności językowej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając
    lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu. Później nauczyciel umieszcza
    na tablicy kilka przygotowanych wcześniej zdań; powinny być wśród nich zdania poprawne z punktu widzenia każdego rodzaju normy językowej, poprawne tylko z punktu widzenia normy użytkowej, ale już nie normy wzorcowej (np. z użyciem form wysłać SMS, tę opinię, sześcioro prosiąt itp., a także zdania zawierające błąd językowy (np. jeden rodzic, meczy, przerysowywują). Prosi uczniów, by zdecydowali, czy zdania są poprawne, czy nie.
    Nauczyciel zadaje pytania: skąd wiadomo, czy jakieś formy językowe są poprawne? Kto o tym decyduje? Uczniowie odpowiadają, opierając się na własnym doświadczeniu językowym.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel wprowadza pojęcia normy użytkowej i wzorcowej.
    Następnie uczniowie przystępują do pracy z multimedium. Nauczyciel odtwarza wykład profesor Katarzyny Kłosińskiej zamieszczony w sekcji „Film”. Po jego obejrzeniu uczniowie dzielą się spostrzeżeniami, odnosząc się do swojego doświadczenia językowego. Później nauczyciel prosi, by uczniowie wyjaśnili, jak prof. Kłosińska definiuje pojęcie normy językowej.

  2. Uczniowie zapoznają się z kryteriami poprawności językowej. Nauczyciel zaznacza, że nie jest to jedyny podział funkcjonujący w polszczyźnie. Różni badacze podają mniej lub więcej tych kryteriów.

  3. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli i w zespołach opracowują odpowiedzi
    do poleceń 1. i 2. Po upływie wyznaczonego czasu przedstawiciele zespołów przedstawiają wyniki pracy.

  4. W drugiej części tej fazy lekcji uczniowie rozwiązują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Mapa myśli”. Prowadzący decyduje, czy uczniowie pracują indywidualnie, czy w parach. Po upływie wyznaczonego czasu wskazane osoby prezentują propozycje odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

  1. Prowadzący prosi, by uczniowie podzielili się na 6‑osobowe zespoły. Każdy członek zespołu powinien w ciągu 5 minut zanotować na kartce przykłady 3 form językowych, które są niepoprawne. Następnie podaje kartkę dalej, innej osobie z grupy, aby zapisała swoje 3 pomysły. Zadanie kończy się, kiedy kartka wraca do właściciela. Później zespoły porównują wyniki swojej pracy, a na tablicy pojawiają się formy, które powtarzały się najczęściej. Uczniowie oceniają, czy przywołane błędne wyrazy lub wyrażenia są niepoprawne z punktu widzenia normy wzorcowej czy użytkowej.

Praca domowa:

  1. Na podstawie wypowiedzi prof. Kłosińskiej, stwórz definicję normy wzorcowej oraz normy potocznej (użytkowej).

Materiały pomocnicze:

  • https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1354

  • Markowski A., Językoznawstwo normatywne dziś i jutro. Zadania, szanse, zagrożenia, [w:] Polonistyka w przebudowie, t. 1, red. M. Czermińska i in., Kraków 2005.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”,
    aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Mapa myśli