Dla nauczyciela
Autor: Sebastian Rajewicz
Przedmiot: historia
Temat: Niewola i powstanie. Przyczyny wojen perskich
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa
zakres podstawowy
III. Świat starożytnych Greków.
Uczeń:
3) opisuje różne formy ekspansji w świecie greckim (kolonizację grecką i fenicką, wojny grecko‑perskie i ekspansję Aleksandra Macedońskiego);
Wiodące kompetencje kluczowe
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
porównuje panowanie lidyjskie i perskie nad poleis małoazjatyckimi;
wymienia podstawowe etapy powstania jońskiego i opisuje przyczyny jego niepowodzenia;
opisuje związek między sytuacją poleis małoazjatyckich a wybuchem wojen perskich.
Strategie nauczania
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania
pogadanka,
praca z tekstem źródłowym i materiałami multimedialnymi.
Formy pracy
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego;
praca w parach.
Środki dydaktyczne
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale, w tym mapa interaktywna;
telefony z dostępem do internetu,
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Faza wprowadzająca
Nauczyciel prosi o podanie podstawowych faktów na temat imperium perskiego (czas powstania, wielcy zdobywcy, zasięg terytorialny).
Faza realizacyjna
Nauczyciel nawiązuje do Krezusa i Lidii. Prosi o przeczytanie fragmentu Dziejów Herodota (1, 7): „Ten Krezus był pierwszym, o ile wiemy, z barbarzyńców, który jednych Hellenów podbił i zmusił do płacenia haraczu, a z innymi zawarł przyjaźń. Podbił on Jonów, Eolów i Dorów w Azji, a przyjaźń zawarł z Lacedemończykami”. Nauczyciel prosi o wyjaśnienie, kim byli Jonowie, Eolowie i Dorowie w Azji i jak się tam zjawili (mała kolonizacja).
Nauczyciel przechodzi do charakterystyki niewoli lidyjskiej, porównując ją z niewolą perską, wcześniej umieszczając obie w czasie. Różnice i podobieństwa zapisuje na tablicy w tabeli. Przed tym może poprosić o wykonanie ćwiczenia 5: wymienienie i opisanie podobieństw i różnic w strojach Greków i Persów oraz Krezusa, a także o podanie wniosków, jakie mogą z tego wypływać. W ramach podsumowania wywodu prosi uczniów o wykonanie ćwiczenia 2.
Następnie nauczyciel wyświetla mapę interaktywną, wyjaśniając, że niewola perska doprowadziła do powstania pod hasłem walki o wolność (eleutheria), rozumianą nie tylko jako suwerenność, ale także autonomię wewnętrzną. Prosi uczniów o samodzielne/w parach opracowanie polecenia 1. Następnie na tablicy zapisuje „plan wydarzeń”, prosząc za każdym innego ucznia o podanie i omówienie kolejnego punktu. Na końcu prosi o refleksję i wskazanie przełomowych wydarzeniami powstania jońskiego wraz z uzasadnieniem.
Nauczyciel na końcu czyta fragment Dziejów 5, 105: <1>Królowi Dariuszowi doniesiono o zajęciu i spaleniu Sardes przez Ateńczyków i Jonów i o tym, że twórcą tego związku, który wszystko ukartował, jest Milezyjczyk Aristagoras. Z początku miał on po otrzymaniu tej wiadomości zupełnie nie zwracać uwagi na Jonów, ponieważ dobrze wiedział, że odstępstwo nie ujdzie im bezkarnie, i tylko zapytał, kto to są Ateńczycy. Dowiedziawszy się, miał zażądać łuku; gdy go dostał, nałożył nań strzałę i wypuścił ją w górę ku niebu, a ciskając ją w powietrze, zawołał: — Zeusie, użycz mi zemsty na Ateńczykach! — Po tych słowach podobno zlecił jednemu ze służących, żeby mu, ilekroć zasiędzie do stołu, trzykroć powtarzał: »Panie, pamiętaj o Ateńczykach!«. Prosi o podanie związku powstania jońskiego z wybuchem wojen perskich.
Faza podsumowująca
Nauczyciel prosi o podanie argumentów za i przeciw tezie „Powstanie jońskie musiało upaść”. Udziela im informacji zwrotnej.
Nauczyciel prosi wybranego ucznia o podsumowanie zajęć. Dokonuje słownej oceny pracy klasy.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia dotyczące Mapy interaktywnej.
Materiały pomocnicze:
A. Krawczuk, Maraton, Warszawa 1986.
R. Kulesza, Maraton, Warszawa 2005.
W. Lengauer, Starożytna Grecja okresu archaicznego i klasycznego, Warszawa 1999.
D. Musiał, Świat grecki: od Homera do Kleopatry, Warszawa 2008.
K. Nawotka, Grecja w oczach Persów, w: Maraton. 2500 lat od wielkiej bitwy. Grecja i Grecy epoki klasycznej, czyli korzenie Europy, „Pomocnik Historyczny Polityki” 10, 2010.
Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.
A. Wolicki, Persja w oczach Greków, w: Maraton. 2500 lat od wielkiej bitwy. Grecja i Grecy epoki klasycznej, czyli korzenie Europy, „Pomocnik Historyczny Polityki” 10, 2010, s. 103‑105.
A. Ziółkowski, Historia powszechna: starożytność, Warszawa 2010.
Wskazówki metodyczne:
Mapa interaktywna może zostać wykorzystana przez uczniów do samodzielnego opracowania przyczyn upadku powstania jońskiego.