Scenariusz zajęć

Autor: Marcin Sz. Małecki, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie właściwości chemicznych wodoru

Grupa docelowa: Uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

10) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne niemetali, w tym między innymi równania reakcji: wodoru z niemetalami (${\text{Cl}}_2$, ${\text{Br}}_2$, ${\text{O}}_2$, ${\text{N}}_2$, S), chloru, bromu i siarki z metalami (Na, K, Mg, Ca, Fe, Cu); chloru z wodą;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• na podstawie elektroujemności, wyjaśnia reaktywność wodoru;

• pisze równania reakcji chemicznych wodoru z metalami i niemetalami;

• koreluje właściwości chemiczne wodoru z jego zastosowaniami.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• mapa pojęć;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału. Następnie zadaje uczniom pytanie: Z czego składa się margaryna? Uczniowie dyskutują wraz z nauczycielem o kwasach tłuszczowych i o zmianie ich stanu skupienia po reakcji uwodornienia.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na postawione pytanie: Jakie właściwości chemiczne posiada wodór? Efektem tego powinno być wskazanie przez uczniów przykładowych właściwości: jest mało reaktywny chemicznie, palny, zapala się charakterystycznym szczeknięciem, wchodzi w reakcje z metalami i niemetalami. Nauczyciel tworzy mapę pojęć na tablicy na podstawie wypowiedzi uczniów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy układ okresowy pierwiastków chemicznych. Prosi uczniów o wskazanie wodoru. Następnie omawia z uczniami jego położenie w układzie okresowym – czy powinien być w grupie pierwszej, czy siedemnastej? Omawia z uczniami wartość elektroujemności wodoru.

2. Eksperyment chemiczny – „Badanie reakcji sodu z wodą”. Nauczyciel wybiera ucznia do roli asystenta, który w obecności nauczyciela przeprowadzi eksperyment oraz rozdaje karty pracy uczniom. Uczniowie układają samodzielnie propozycję instrukcji wykonania eksperymentu, po czym chętne osoby na forum podają swoją propozycję. Pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność merytoryczną (dla nauczyciela przykładowa instrukcja jest materiałach pomocniczych). Uczeń asystent przeprowadza eksperyment wg zatwierdzonej instrukcji. Pozostali uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy chętne osoby prezentują efekty swojej pracy i następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez uczniów efektów. Równania reakcji chemicznych w formie cząsteczkowej uczeń zapisuje na tablicy, celem sprawdzenia poprawności zapisu.

3. Nauczyciel z uczniami zapisując na tablicy równania reakcji wodoru z metalami i niemetalami omawia je.

4. Nauczyciel proponuje uczniom grę edukacyjną. Uczniowie rozwiązują zadania. Uczeń z najwyższą liczbą punktów wygrywa.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” ćwiczenia.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie, nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają małymi kolorowymi samoprzylepnymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Gra edukacyjna może być wykorzystana w trakcie lekcji oraz jako pomoc przy odrabianiu zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz małe samoprzylepne kolorowe karteczki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie reakcji sodu z wodą”.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: Kolba stożkowa, lejek, probówka, zapałki/zapalniczka, łuczywko, ręcznik papierowy.

Odczynniki chemiczne: woda destylowana, sód, fenoloftaleina.

Instrukcja wykonania:

• Wlej kilkanaście cmIndeks górny 3³ wody destylowanej do kolby stożkowej i dodaj 2‑3 krople fenoloftaleiny.

• Osusz z nafty mały kawałek sodu (wielkości nasiona grochu) na ręczniku papierowym.

• Osuszony sód wrzuć do kolby z wodą i nałóż lejek na wylot kolby do góry dnem, a na wylot lejka nałóż probówkę - zbierz gaz.

• Obserwuj zmiany w kolbie.

• Po skończonej reakcji probowke z gazem zatkaj palcem i przyłoż do jej wylotu zapalone luczywko, odsuń palec.

• Obserwuj zmiany.

3. Karta charakterystyki sodu.

4. Karta pracy ucznia: