Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat lekcji: Charakterystyka pasa Wyżyn Polskich.
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa III
Podstawa programowa:
XIII. Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży. Uczeń:
4) przedstawia wpływ skał węglanowych i lessowych wyżyn Polski na elementy środowiska przyrodniczego;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wymienia polskie wyżyny oraz wskazuje je na mapie,
opisuje główne etapy modelowania rzeźby terenu wyżyn,
opisuje cechy krajobrazu wyżynnego Polski,
charakteryzuje polskie wyżyny.
Strategie nauczania: asocjacyjna i problemowa
Metody nauczania: dyskusja, miniwykład, mapa myśli, praca z e‑materiałem i mapą (metoda operatywna)
Formy zajęć: praca parami, praca w grupach
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlasy, mapa fizyczna Polski, guma mocująca, arkusze papieru, pisaki, ewentualnie podręcznik
Materiały pomocnicze:
Allen P.A., Procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, PWN, Warszawa 2000.
Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.
Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 2013.
Migoń P., Geomorfologia, PWN, Warszawa 2006.
Richling A. i Ostaszewska K. (red.), Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 2005.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w temat. Prosi uczniów, aby wskazali na mapie fizycznej Polski pas wyżyn, następnie w atlasie poszukali maksymalnych wysokości wskazanych wyżyn.
Nauczyciel prosi o odpowiedź na pytanie – dlaczego w pasie wyżyn znajdują się Góry Świętokrzyskie? Dlaczego nie są one w pasie gór? – krótka dyskusja na temat definicji wyżyn (można wykorzystać właściwy fragment e‑materiału).
Nauczyciel podaje temat lekcji i jej cele.
Faza realizacyjna
Nauczyciel prosi uczniów, aby w parach, zapoznali się z fragmentem e- materiału dotyczącym ukształtowania się rzeźby wyżyn, a następnie uzupełnili tabelę:
Wybrana przez nauczyciela para uczniów przedstawia wyniki pracy (tabelę), pozostali sprawdzają, uzupełniają, zadają pytania.
Nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów miniwykładem zakończonym wydzieleniem czterech głównych typów krajobrazów naturalnych wyżyn,
uczniowie wspólnie z nauczycielem, korzystając z mapy fizycznej Polski, wyróżniają miejsca o różnych typach krajobrazów naturalnych: lessowym, węglanowym, krzemianowym i równin denudacyjnych; wskazują ich główne cechy.
Korzystając z e‑materiału, uczniowie wymieniają cztery podprowincje w pasie wyżyn polskich.
Następnie nauczyciel dzieli uczniów na 9 grup (po 2‑3 osoby); grupy losują nazwy krain, geograficznych (występujących w wyżej wymienionych podprowincjach) do opracowania w formie mapy myśli (Wyżyna Śląska, Wyżyna Woźnicko‑Wieluńska, Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska, Wyżyna Przedborska, Wyżyna Kielecka, Niecka Nidziańska, Wyżyna Lubelska, Roztocze, Wyżyna Wołyńsko‑Podolska).
Gupy otrzymują arkusze papieru, na środku piszą nazwę wylosowanej wyżyny; na podstawie dostępnych źródeł informacji (głównie e‑materiału) charakteryzują ją – tworzą poster,
Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu grupy przypinają swoje mapy myśli do tablicy i omawiają je, charakteryzując poszczególne wyżyny, wskazują je na mapie fizycznej Polski,
Nauczyciel wspiera, uzupełnia wypowiedzi, podsumowuje pracę uczniów, zwracając uwagę na charakterystyczne cechy poszczególnych wyżyn, używa do tego pomocy takich jak: mapy geologiczne, zwraca uwagę na charakterystyczne elementy w danym regionie wyżyn, pokazując przykładowe zdjęcia.
Nauczyciel prezentuje uczniom film o poszczególnych wyżynach w Polsce.
Faza podsumowująca
Nauczyciel rozdaje uczniom koperty z rozsypanką dotyczącą elementów rzeźby wyżyn składającą się ze zdjęć i opisów (te same grupy 2‑3 osobowe); zadaniem uczniów jest wybór elementów związanych z różnymi typami krajobrazów naturalnych – jak najszybsze ich przyporządkowanie. Elementy rozsypanki (nauczyciel może dodać swoje, wybrane elementy do zaproponowanej rozsypanki):
Do rzeźby lessowej – wąwozy, parowy, jary
Do rzeźby na skałach węglanowych – lejki krasowe, żłobki krasowe, jaskinie, ostańce
Do rzeźby na podłożu krzemianowym – pasma wzniesień, pofałdowana powierzchnia terenu, gołoborza
Do rzeźby równin denudacyjnych – wyrównane powierzchnie terenu.
Najszybsza grupa przedstawia swoje przyporządkowanie.
Nauczyciel ocenia pracę i zaangażowanie uczniów na lekcji; podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami i wprowadza do fazy ćwiczeń na podstawie poznanego materiału.
Uczniowie wykonują wybrane ćwiczenia z e‑materiału (liczba zależy od czasu, który pozostał, a on od tempa pracy uczniów).
Nauczyciel pyta o ewentualne trudności i o to, co było nową wiedzą dla uczniów; uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami.
Praca domowa
Dokończ ćwiczenia zawarte w e‑materiale.
Przeanalizuj polecenie w grafice interaktywnej. Naucz się wskazywać na mapie Polski wymienione tam krainy geograficzne.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
grafikę interaktywną można wykorzystać w toku lekcji z zakresu podstawowego na temat podziału Polski na regiony fizycznogeograficzne (XIV. 1),
grafikę interaktywną i część ćwiczeń można wykorzystać na lekcji powtórzeniowej z działu XIII. Związki między elementami środowiska przyrodniczego na wybranych obszarach Polski: gór, wyżyn, nizin, pojezierzy i pobrzeży.